ျမန္မာစာေပ

ပုဂံေခတ္စာေပ

ျမန္မာစာေပ၏ အစမူလသည္ ပုဂံေခတ္စာေပျဖစ္၍ ေက်ာက္စာ အေရးအသား ထြန္းကားသည္ကို ေတြ့ရ၏။ေက်ာက္စာကို ေလ့လာျခင္းျဖင့္ ျမန္မာစာေပေပါက္ဖြားစ အခ်ိန္က အျခင္းအရာမ်ားကို သိနိုင္၏။ ေက်ာက္စာ မ်ားသည္ လြန္ခဲ့ေသာ နွစ္ေပါင္း ၈ဝဝ ေက်ာ္ပုဂံေကာင္းစားသည့္ ေခတ္က ထြန္းကားခဲ့ေလ သည္။ ဘုရားေက်ာင္းကန္ ေစတီပုထိုး စေသာ ကုသိုလ္မ်ား ျပုတိုင္း လႉဒါန္းခဲ့သည့္ အေျကာင္း အရာနွင့္ သက္ဆိုင္ သမွ် ကို ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ ေရးထိုးေလ့ ရွိျက၏။ ထိုပုဂံေခတ္ ကုသိုလ္ရွင္တို့သည္ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈကို ျပုျပီးေသာအခါ လႉေသာပစၥည္း အေျကာင္းနွင့္တကြ အမွ်ေဝျခင္း၊ ဆုေတာင္းျခင္း၊ ဖ်က္ဆီးသူကို က်ိန္စာ တိုက္ျခင္းတို့ကို ေက်ာက္တိုင္ေက်ာက္ျပားမ်ားေပၚတြင္ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ျကသည္။ ေတြ့ရသမွ်ေသာ ပုဂံေခတ္ ေက်ာက္စာမ်ားထဲတြင္ ေရွးအက်ဆံုးဟု ယူဆခန့္မွန္းရေသာ ေက်ာက္စာသည္ ျမေစတီ ေက်ာက္စာေခၚ ဂူေျပာက္ျကီးဘုရား ေက်ာက္စာျဖစ္၍ အေရးအသား စကားအထားအသိုမွာ ေျပျပစ္ျခင္း မရွိလွေခ်။ စာလံုး ေပါင္းတို့မွာလည္း အဦးအဖ်ား ျဖစ္သည္နွင့္အညီ တသမတ္တည္း ေရးထိုးထားသည္ကို မေတြ့ရေခ်။ ေက်ာက္စာ တစ္ခ်ပ္တည္း၌ပင္ စာလံုေပါင္းခ်င္းမတူ ကြဲျပားျခားနားသည္ကို ေတြ့ရ၏။ ေျမစမ္းခရမ္းပ်ိုး ဆို သကဲ့ သို့ ကနဦးတီထြင္ ေရးသား ျခင္းေျကာင့္ ဤသို့ေသာ အျပစ္မ်ားကို ေတြ့ရသည္ဟု ဆိုရေပမည္။ ထိုအျပစ္မ်ားကို ဖယ္ရွားျကည့္ လွ်င္ အဖိုးတန္ေသာ အခ်က္မ်ားကို ေတြ့ျမင္ရမည္ ျဖစ္ေပသည္။ျမေစတီ ေက်ာက္စာ၏ မ်က္နွာေလးဘက္တြင္ ပါဠိ၊ ျမန္မာ၊ မြန္၊ ပ်ူ ဟူေသာ ဘာသာေလးမ်ိုးနွင့္ တစ္မ်က္နွာစီ ေက်ာက္စာအသီးသီး ေရးထိုးခဲ့သည္ကို ေတြ့ရ၏။ ထိုေျကာင့္ ပုဂံေခတ္တြင္ ျမန္မာစာ ေပသာမဟုတ္၊ ပါဠိ၊ မြန္၊ ပ်ူ စေသာ စာေပျကီး မ်ား ထြန္းကားလ်က္ ရွိေျကာင္းကို သက္ေသအေထာက္အထား ေကာင္း ရရွိေလ သည္။ဘာသာျခား စာေပနွင့္ အယူဝါဒမ်ားသည္ အကေလးအရြယ္ ျမန္မာစာေပ၌ မည္မွ် လွြမ္းမိုးေနသနည္း ဟူမႈ 'ျဂီ' (ရွရီ ဟုဖတ္ပါ) ဟူေသာ ဟိနၵူလူမ်ိုးတို့၏ မဂၤႅာစကား၊ နေမာ ဗုဒၶါယ ဟူေသာ ျမန္မာလူမ်ိုးတို့၏ မဂၤႅာ စကား တို့ျဖင့္ နွစ္ခု ေပါင္းစပ္ကာ ဆုမြန္ေကာင္းေတာင္း၍ ေက်ာက္စာကို အစခ်ီ ေရးသားထားသည္ကို ျကည့္ျခင္းျဖင့္ သိနိုင္ေလသည္။ ေက်ာက္စာ ေရးထိုးရာတြင္ သာသနာေရးကိစၥ ျဖစ္သည့္အေလ်ာက္ သာသ နာ နွစ္ကို အသံုးျပုထားသည္ကို ေတြ့ရေလရာ သာသနာေတာ္ကို မည္မွ် ေလးစားေျကာင္း သိသာနိုင္၏။ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ေက်ာက္စာအမ်ား ေတြ့ရွိရေသာေျကာင့္ နိုင္ငံသမိုင္းကို ေရးသားရာ၌ စိတ္ခ် ယံုျကည္ ေလာက္ေသာ အေထာက္အထား မ်ားစြာကို ရနိုင္ခဲ့ေလသည္။ ျမေစတီေက်ာက္စာတြင္ က်န္စစ္သားမင္း၏ နန္းတက္ သကၠရာဇ္နွင့္ နတ္ရြာစံ သကၠရာဇ္တို့ကို ေဖာ္ျပထားသျဖင့္ အခ်ို့ခ်ို့ေသာ ရာဇဝင္မွတ္တမ္းမ်ားကို ျပုျပင္ယူနိုင္စြမ္းခဲ့၏။ ျမေစတီေက်ာက္စာသည္ ျမန္မာ စာေပ၏ အစပ်ိုးစလက္ရာျဖင့္သျဖင့္ ယင္းေက်ာက္စာ ၏ အေရးအသားကို ေလ့လာလွ်င္ ျမန္မာစာေပ၏ ေျမစမ္းခရမ္းပ်ိုးခ်ိန္က အေျခအေနကို သိရွိနိုင္ေလသည္။ စာအေရးအသား၌ ဝါက်တို အမ်ားကို သံုးျက ၏။ လိုရင္းအဓိပၸါယ္ေပၚလြင္ရံုသာ ျဖစ္၍ စာလံုးေပါင္းနွင့္ စကား အ သံုးအနႈန္းမွာ မတိက်ေသးေခ်။ အျခား ဘာသာစာေပ မ်ားလည္း ထြန္းကားလ်က္ရွိေသာေျကာင့္ ျမန္မာစာေပသည္ တိုးတက္သင့္သေလာက္ မတိုးတက္ဘဲရွိခဲ့ရာ ပုဂံေခတ္ ပညာ ရွင္မ်ား၏ မဆုတ္ မနစ္ေသာ လံု့လ ဇြဲသတၱိေျကာင့္ ေလ့က်င့္ဖန္မ်ားသျဖင့္သာ တစ္စထက္တစ္စ စည္ပင္ျပန့္ပြား လာေလ သည္။ပုဂံေခတ္ စာေပသမိုင္း၌ မေဖာ္ျပလွ်င္ မျဖစ္သည့္ စာေပမွတ္တမ္းဝင္ ေက်ာက္စာတစ္ခုကား သွ်င္ဒိသာ ပါေမာကၡ ေက်ာက္စာျဖစ္၏။ ယင္းကို ျမေစတီေက်ာက္စာ ေရးထိုးျပီး၍ အနွစ္နွစ္ရာနီးပါးျကာမွ ပုဂံျမို့ မဂၤႅာေစတီေတာ္အနီး၌ ေရးထိုး၏။ ထိုေက်ာက္စာသည္ စာေပအေရးအသားအတြက္သာ ထင္ရွား သည္ မဟုတ္၊ ထိုေခတ္က ျပည္တြင္းေရး အေနွာင့္အယွက္မ်ားရွိပံု၊ ျမန္မာရဟန္းေတာ္မ်ား တိုင္းျပည္ေရးနွင့္ စပ္လ်ဉ္း၍ ေဆာင္ရြက္ျက ပံုတို့ကို မွတ္တမ္း တင္ထား ေသာ ေက်ာက္စာ ျဖစ္၏။ပုဂံ ေက်ာက္စာေခတ္ စာေပ အေရးအသားမ်ား၌ လကၤ࿿ာထက္ စကားေျပ အေရးအသားက ပိုမ်ားေျကာင္း ေတြ့ရ၏။ ဤသို့ လကၤ࿿ာကိုမေရးဘဲ စကားေျပကိုသာ ေရးျခင္းမွာ လကၤ࿿ာ မေရးတတ္၍ကား မဟုတ္တန္ရာ။ ေရးတတ္သူမ်ား ရွိေပ မည္။ အဘယ္ေျကာင့္ ဆိုေသာ္ ပရိမၼ ထီးလွိုင္ရွင္ဘုရား ေက်ာက္စာ၌ ကာရန္ကို ယူ၍ ေရးသားေသာ စာေျကာင္းကို ေတြ့ရ၏။ 'ဥႆလမည္တန္လိုင္ျပည္ကိုဝ္ နည္နည္ညက္ညက္ ဖ်က္ေခ်ျပီရုယ္' ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ နားေတာင္းတပ္ ဘုရားေက်ာက္စာ၌ 'အမ်ိုဝ္ခုနစ္ဆက္ ညက္ညက္ျပုန္တီ ပ်က္စီေစေသာ' ဟူ၍လည္းေကာင္း ေတြ့ရွိရ၏။ သို့ေသာ္ ေရွးက်ေသာ ျမန္မာမ်ားသည္ ျမန္မာစာ အေရး အသား အစို့ အေညွာက္ ေပါက္စအခါျဖစ္၍ စကားေျပကိုသာ က်င္က်င္လ်င္လ်င္ရွိေအာင္ ေရးသားလို သည္ က တေျကာင္း၊ လကၤ࿿ာမွာ ဂီတသေဘာ ေနွာေနသျဖင့္ ဗုဒၶဝါဒနွင့္ ဆန့္က်င္ေနမည္ စိုးသည္က တေျကာင္း တို့ေျကာင့္ ကာရန္မ်ား မကြန့္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္တန္ရာ၏။ကဗ်ာလကၤ࿿ာတို့ကို ေက်ာက္စာမ်ားတြင္ သီးျခား ေရးထိုး ထားျခင္း မရွိသည္ မွန္ေသာ္လည္း 'သိုးကေလ။ ပုပၸါးနတ္ေတာင္၊ အေခါင္ျမင့္ဖ်ား၊ စံုေတာျပား၌' အစခ်ီေသာ လကၤ࿿ာသည္လည္းေကာင္း၊ အနနၱသူရိယ အမတ္၏ 'သူတည္းတစ္ေယာက္' အမ်က္ေျဖ လကၤ࿿ာသည္ လည္းေကာင္း၊ က်စြာမင္းလက္ထက္တြင္ ေပးဟန္တူေသာ ျမကန္သာ လကၤ࿿ာသည္ လည္းေကာင္း ထင္ ရွား လ်က္ရွိ၏။မည္သို့ပင္ ျဖစ္ေစ ေက်ာက္စာေခတ္ကား အဆင့္ အတန္း မနိမ့္လွေခ်။ ေက်ာက္စာအေရး အသားမ်ား ရွိခဲ့ေသာေျကာင့္သာ ကြ်နု္ပ္တို့ ယခုေခတ္ျမန္မာစာ အေရး အသားသည္ တည္တံ့ခိုင္ျမဲခဲ့သည္ ဟု ဆိုရေပမည္။ တစ္ေခတ္မွ တစ္ေခတ္သို့ တစ္ဆင့္ထက္ တစ္ဆင့္ တိုးတက္ေအာင္ ျပုျပ ျကရသည္မွာ ဓမၼတာေပတည္း။

ပင္းယေခတ္စာေပ

သကၠရာဇ္ ၆၆ဝ ျပည့္နွစ္ေလာက္မွစ၍ ပုဂံျပည္ျကီး၌ ျပည္တြင္းေရး အရႈပ္အေထြးမ်ား တျဖည္း ျဖည္း ေပၚေပါက္လာေလရာ ေနာက္ဆံုး၌ ပုဂံျပည္ျကီး တိမ္းယိမ္းကာ ရွမ္းညီေနာင္ သံုးဦးတို့သည္ ျမင္စိုင္း၊ ပင္းယ နွင့္ စစ္ကိုင္း၊ ဤသံုးျမို့၌ ထီးနန္း စိုက္ထူျကေလသည္။ ယင္းသို့ ပုဂံျပည္ ျကီးပ်က္စီးသည္မွ အင္းဝေခတ္ျကီး မထြန္းကားမီ ကာလကို ပင္းယေခတ္ဟု စာေပသမိုင္းတြင္သတ္မွတ္ျက၏။ အခ်ိန္ကာလအားျဖင့္ နွစ္ေပါင္း ၆ဝ ေက်ာ္မွ်ျဖစ္၏။ပင္းယေခတ္ စာေပ အဆင့္အတန္းသည္ ပုဂံေခတ္ အဆင့္အတန္းထက္ တိုးတက္လာ သည္ ဟု ဆိုရေပမည္။ အဘယ္ေျကာင့္ ဆိုေသာ္ ပုဂံေခတ္တြင္ မေတြ့ရေသာ စာမ်ိုးမ်ားကို ဤပင္းယေခတ္ တြင္ ေတြ့ရျခင္းေျကာင့္ ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ ပင္းယေခတ္၌ ေပၚေသာ ဆန္းသစ္သည့္ စာေပမ်ားမွာ တ်ာ့ ဖြဲ မ်ား၊ ကာခ်င္းမ်ားနွင့္ ရတုမ်ားျဖစ္၏။ထိုသို့ ကာရန္အစပ္ အဟပ္နွင့္ ဆြဲငင္ရြတ္ဆိုရေသာ စာမ်ိုးကို ေတြ့ ရျခင္းျဖင့္ ဂီတဘက္၌ လိုက္စားလာေျကာင္း ထင္းရွားေလသည္။ ကာခ်င္းမွာ ကာ ကရာတြင္ သီဆိုရေသာ သီခ်င္းတစ္မ်ိုးျဖစ္သည္။ ကာ ကသည္ ဆိုသည္မွာ ဗန္းခံုးငယ္ကဲ့သို့ ခပ္ဝိုင္းဝိုင္း ပံုသဏၭာန္ရွိေသာ ကာကို ေျမ|ာက္ေထာင္ ပင့္တင္ ကျခင္းတစ္မ်ိုးျဖစ္၏။ ကရာတြင္ အတူကသူတို့က သစ္သားဓား၊ သစ္သားလွံတို့ျဖင့္ ထိုးခုတ္သည္ကို မထိမခိုက္ရေအာင္ ကာကြယ္၍ ကရေသာ အက ျဖစ္ရကား စစ္ေရးစစ္ရာ ေလ့က်င့္မႈ တ ရပ္ ပင္ ျဖစ္ေလသည္။ ဤကာကမႈသည္ အလြန္နွစ္သက္ေပ်ာ္ရွြင္ဖြယ္ ေကာင္းေသာ ေလ့လာမႈျဖစ္၍ သကၠရာဇ္ ၆၇၄ ခုနွစ္တြင္ ပင္းယ၌ နန္းတက္ေသာ သီဟသူမင္း ေခတ္က ဝတ္ပံုစားပံု အျပုအမူ အေနအ ထား တို့ကို 'ခါးပတ္ေတာ္မွာ ေရွြခ်ည္စံု၊ မွိုင္းလံုး ေရွြဝတ္လံု၊ မလံုသာခ်မ္းဧ' အစရွိသျဖင့္ ကာခ်င္းတြင္ ဖြဲ နြဲ့ေရး သားသည္ကို ေတြ့ရသည္။ ျမင္စိုင္း ငါးစီးရွင္ ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ကာခ်င္းမ်ားကို ေရးသားခဲ့သည္ဟု အဆို ရွိေလသည္။ကာခ်င္း အျပင္ သကၠရာဇ္ ၇ဝဝ ေက်ာ္ေလာက္တြင္ 'ရတု'ဟူသည္ ့ေလးလံုးစပ္အဖြဲကို စတုရဂသၼဗလ အမတ္ျကီး ေရးသားထားသည္က ိုေတြ့ရ၏။ အမတ္ျကီး၏ ရတုသည္ ေလာကအေျကာင္း နွင့္ မသက္ဆိုင္၊ ဓမၼေျကာင္း သက္သက္ျဖစ္၍၊ မိမိ သိလိုေသာ ျမတ္စြာဘုရား တရားေတာ္နွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ အေမးပုစၦာမ်ားကို ဆူးတြင္းပစ္ ဆရာေတာ္ထံ ေရးဆက္ ေမးျမန္းျခင္းျဖစ္၏ ။'ေရွြဘဝါးေတာ္ေအာက္၊ ကြ်နု္ပ္၏ ေလွ်က္ျဖင့္၊ မေလွ်ာက္ဝံ့ဝံ့၊ ေလွ်ာက္ဝံ့ဝံ့တည့္၊ ေျကာက္ရြံ့လ်က္ပင္၊ စက္ေရွြစင္ကို၊ ထိပ္ျပင္ပန္းနွယ္၊ ဆင္စံပယ္လ်က္၊ နိကာယ္လံုးစံု၊ က်မ္းသံုးပံုဝယ္' အစခ်ီကာ ရတုသံုးပိုဒ္စလံုးတြင္ နက္နဲလွေသာ အဘိဓမၼာတရားဆိုင္ရာ ပါဠိပါဌ္သားမ်ားကို ခက္ရာခက္ဆစ္ စကားလံုးမ်ားျဖင့္ ေရးသား ေမးျမန္းျခင္းကို ေထာက္က ပင္းယေခတ္ ျမန္မာစာေပသည္ ပုဂံေခတ္ ျမန္မာစာေပထက္ အဆင့္အတန္း တိုးတက္ျမင့္မားလာေျကာင္း သိရ၏။ ဤသို့ျဖင့္ ပင္းယေခတ္တြင္ တ်ာခ်င္း၊ ကာခ်င္း၊ ရတု စေသာ စာေပ အဖြဲ့အနြဲ့မ်ိုး ထြန္းကားသည့္ျပင္ ေက်ာက္စာ အေရးအသားမ်ားလည္း မတိမ္ေကာေသးေခ်။ သကၠရာဇ္ ၇ဝ၂ ခုနွစ္ ဥဇနာမင္း လက္ထက္တြင္ ဂူတည္၍ ေျမလႉေျကာင္းကို ေက်ာက္ထက္အကၡရာ တင္ထားခဲ့၏။ တစ္ဖန္ ၇၂၁ ခုနွစ္ ေက်ာ္စြာငယ္ လက္ထက္တြင္ ဘုရား ေက်ာင္းမ်ားကို တည္ထားေဆာက္လုပ္၍ လယ္ေျမမ်ား လႉေျကာင္း ေက်ာက္စာ ေရးထိုးခဲ့ေလသည္။ ပင္းယေခတ္ ေက်ာက္စာမ်ားသည္ ပုဂံေခတ္ေက်ာက္စာမ်ားကဲ့သို့ ေစတီပုထိုးမ်ား၌ ေျမလႉေျကာင္း၊ ေက်းကြ်န္လႉေျကာင္း စသည္တို့မွာ အေျကာင္းအရာအားျဖင့္ တူညီေနေသာ္လည္း ဝါက်အထားအသို ေကာင္းျခင္း၊ နာမဝိေသသနပုဒ္မ်ား ဆင့္ကဲ သံုးထားျခင္းတို့မွာ ပုဂံေခတ္ထက္ မ်ားစြာ တိုးတက္သည္ကို ေတြ့ရေပသည္။လကၤ࿿ာဟူေသာ အရးအသားသည္လည္း ဤပင္းယ ေခတ္တြင္ ေပၚေပါက္ေကာင္း ေပၚေပါက္ေပလိမ့္မည္။ ရတု ေလာက္ ခက္ခဲေသာ စာမ်ိုးကို ဖြဲ့ဆိုနိုင္ပါလွ်င္ လကၤ࿿ာကိုဖြဲ့ခဲ့မည္မွာ ယံုမွားဖြယ္ရာ မရွိေခ်။ သို့ေသာ္ ထိုေခတ္ ထိုအခ်ိန္က ျမန္မာစာကို အေရးတယူ ဂရုတစိုက္ သိမ္းဆည္းမႈနည္းပါးေသားေျကာင့္ လကၤ࿿ာအေရးအသား စာတမ္းမွတ္စုေဟာင္းမ်ား ရွာေဖြမရ ျဖစ္ခဲ့ရသည္ဟု ခန့္မွန္းရ၏။ ေခတ္တစ္ခုလံုးကို ျခံုျကည့္ပါက တိုေတာင္းလွစြာေသာ အခ်ိန္အတြင္း ျမန္မာစာေပ အေရးအသားသည္ ပုဂံေခတ္ကထက္ မ်ားစြာ တိုးတက္လာသည္ဟု ဆိုရေပမည္။

အင္းဝေခတ္ စာေပ

ပင္းယေခတ္ လြန္ေျမာက္ျပီးေနာက္ သကၠရာဇ္ ၇၂၆ ခုနွစ္တြင္ သတိုးမင္းဖ်ားသည္ အင္းဝ ေရွြနန္းေတာ္ကို တည္ေထာင္မူေလသည္။ ထိုသို့ တည္ေထာင္သည့္ အခ်ိန္မွစ၍ အင္းဝျပည္ျကီးပ်က္သည့္အခ်ိန္ သကၠရာဇ္ ၉ဝဝ ခန့္အတြင္းကို အင္းဝေခတ္ဟု စာေပေလာကတြင္ သတ္မွတ္ထား၏။ ထိုအင္းဝေခတ္ ရဟန္းပညာရွိ လူပညာရွိပါဝင္ေသာ စာဆိုပညာရွင္မ်ားသည္ ပ်ို့၊ လကၤ࿿ာ၊ ဧခ်င္း၊ ေမာ္ကြန္း၊ ရတု၊ ေမတၱာစာ တို့ကို ျပုစုပ်ိုးေထာင္ခဲ့ျက၏။ျမန္မာစာေပ စည္ပင္ ျပန့္ပြားရန္အတြက္ ပုဂံေခတ္က ခ်ံုနြယ္ပိတ္ေပါင္း တို့ကို ခုတ္ထြင္ခဲ့၍ ပင္းယေခတ္၌ လမ္းေျကာင္းထြင္ခဲ့ရာတြင္ အင္းဝ ေခတ္၌ သဲျဖူခင္း ရာဇမတ္ကာေသာ အေျခသို့ ျမန္မာစာေပ၏ အဆင့္အတန္းသည္ ေရာက္ခဲ့ေလျပီ။ ဤသို့ တိုးတက္ခဲ့ရသည္မွာ အင္းဝေခတ္ ရဟန္းစာဆိုမ်ား၏ ေက်းဇူးနွင့္ မကင္းခဲ့ေခ်။ ရဟန္းစာဆိုမ်ားသည္ ဘုရားေဟာ ဇာတ္နိပါတ္မ်ားကိုမွီ၍ ပ်ို့အမ်ားအျပား ေရးသားခဲ့ျက၏။ ထိုေျကာင့္ အင္းဝေခတ္ကို ပ်ို့ေခတ္ဟု ေနွာင္းလူတို့ အသိအမွတ္ျပုျက သည္။ ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္ ဗုဒၶအယူဝါဒ၏ အသက္ေသြးခဲ ျဖစ္ေသာ ပါဠိက်မ္းဂန္ ေဒသနာေတာ္မ်ားကို အခ်ိန္ရွိသေရွြ့ ေမြ့ေလ်ာ္စြာ ဆည္းပူးေလ့လာခဲ့၍ မိမိတို့ သိရွိသမွ်ေသာ တရားအဆီအနွစ္တို့ကို အမ်ိုးေလးပါး တို့ လြယ္ကူစြာ သိစိမ့္ေသာငွာ ပ်ို့အေစာင္ေစာင္ကို ေရးသားစီကံုးျခင္းျဖင့္ ေပးေဝျဖန့္ခ်ိခဲ့၏။ထိုေခတ္က ေပၚ ထြန္း ခဲ့ေသာ ပ်ို့ကဗ်ာ မ်ားသည္ စာေပအဆင့္အတန္းတြင္ ပထမတန္းစာမ်ားအျဖစ္ ယခုတိုင္တည္ရွိေနကား ေနွာင္း ပညာရွင္တို့သည္ ထိုေခတ္က စာေပ အဆင့္အတန္းကို ေက်ာ္လြန္၍ ေရးသားစီကံုးျခင္းငွာ မစြမ္း နိုင္ျကေခ်။ ဤသို့ျဖင့္ စာေပေလာကတြင္ အင္ဝေခတ္၏ ပ်ို့စာေပသည္ အထူးပင္ ဖူးပြင္ေဝစာခဲ့သည္ဟု ဆိုရေပ မည္။ ထိုေခတ္က စာေပသည္ စံတင္ေလာက္ေအာင္ ထူးျခား ေကာင္း မြန္ခဲ့ရျခင္း၏ အေျကာင္းရင္း မွာ ျမန္မာဘုရင္မင္းျမတ္တို့ ကိုယ္ေတာ္ တိုင္ကပင္ စာဆိုမ်ားကို အားေပးခ်ီးေျမ|ာက္ျခင္း၊ ဉာဏ္ ရည္ခ်င္း ယွဉ္ျပိုင္ သာေအာင္ အေျခအေနကို ဖန္တီးေပးျခင္း၊ နန္းတြင္း အမ်ိုးသမီး စာဆိုမ်ား ထြန္းကားလာေအာင္ အခြင့္ အေရး ေပးျခင္းတို့ေျကာင့္ ျဖစ္ေပသည္။သကၠရာဇ္ ၈ဝဝ ျပည့္နွစ္တြင္ ေတာင္တြင္းျကီးျမို့၌ ထူးျခားစြာ ေပၚေပါက္လာေသာ တေဘာင္အရ 'ေပေလးပင္၊ ရွင္ေလးပါ' အပါအဝင္ ရွင္ဥတၱမေက်ာ္နွင့္ ရွင္မဟာသီလဝံ သ တို့သည္ အင္းဝေခတ္၏ ရဟန္းစာဆိုမ်ားတြင္ ထိပ္သီးစာဆို ပုဂၢိုလ္ေက်ာ္မ်ား ျဖစ္ျက၏။ထိုပုဂၢိုလ္ေက်ာ္ နွစ္ပါးအျပင္ ဒုတိယမင္းေခါင္း လက္ထက္ေတာ္၌ စာဆိုေက်ာ္ ရွင္မဟာရ႒ဌသာရ ဆရာေတာ္လည္း ရွိေပေသး၏။ ရွင္မဟာသီလဝံသနွင့္ ရွင္မဟာရ႒ဌသာ စာဆိုေက်ာ္ နွစ္ပါးသည္ ေနျပည္ေတာ္ ေရွြနန္းထက္ ၌ အျပိုင္စာဆိုသူမ်ား ျဖစ္ျက၏။ ဘုရင္မင္းျမတ္ ကိုယ္ေတာ္တိုင္ကပင္ ခ်ီးေျမ|ာက္ေတာ္ မူရကား ထိုရဟန္း စာဆိုေက်ာ္ နွစ္ပါး၏ ျပုစုပ်ိုးေထာင္မႈေျကာင့္ ျမန္မာ စာေပသည္ သိသိသာသာ တိုးတက္ ျကီးပြားလာေလ သည္။ ပါရမီ ေတာ္ခန္း ပ်ို့၊ ဆုေတာင္းခန္းပ်ို့၊ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ို့၊ သံဝရပ်ို့တို့သည္ ထိုစာဆိုေက်ာ္ျကီးမ်ား ၏ မွတ္ေက်ာက္ခံ လက္ရာမ်ားေပတည္း။ထိုစာဆိုေျကာ္ျကီးမ်ားအျပင္ ဂါထာေျခာက္ဆယ္စာဆို အရွင္ ရွင္အံုးညို၊ ေလာကသာရ ဆံုးမစာ ပ်ို့စာဆို အရွင္ ကန္ေတာ္မင္ေက်ာင္း ဆရာေတာ္၊ ဘံုခန္း၊ ငရဲခန္း၊ မဃစိုးခန္း ပ်ို့စာဆိုရွင္ ရွင္အဂၢသမာဓိစေသာ ေက်းဇူးရွင္ စာဆိုေက်ာ္ မ်ားလည္း ရွိေသး၏။ ( အံုးညို၊ ရွင္။) ( ကန္ေတာ္မင္းေက်ာင္း ဆရာေတာ္။) ( အဂၢသမာဓိ၊ရွင္-။)ထိုရဟန္း ပုဂၢိုလ္တို့နွင့္ ေခတ္ျပိုင္ ေပၚထြက္ လာေသာ လူပုဂၢိုလ္တို့မွာ ရွင္သူရဲနွင့္ ရွင္ေထြးညိုတို့ ျဖစ္ျက၏။ ထိုစာဆိုရွင္တို့၏ ကဗ်ာ အဖြဲ့အနြဲ့မ်ားသည္ ရဟန္း ဝပုဂၢိုလ္မ်ား၏ အဆင့္အတန္းကို မမွီမကမ္း နိုင္ေသာ္ျငားလည္း၊ လူပုဂၢိုလ္ ထဲမွ ေရွးဦးစြာ အားေပ ျပုစုသူမ်ား ျဖစ္ျကသည္။ ထိုပုဂၢိုလ္ျကီးမ်ားက ေရွ့ေဆာင္လမ္းျပ ျပုေသာေျကာင့္ ေနွာင္းေခတ္ မ်ားတြင္ ထိုသူတို့ကဲ့သို့ စာေပလိုက္စား ျပုစုသူအမ်ား ေပၚေပါက္ျခင္း ျဖစ္ေပသည္။ အင္းဝေခတ္တြင္ ျမန္မာစာေပသည္ တရွိန္ထိုး စည္ပင္ျပန့္ပြားလာ၏။ ရဟန္း စာဆိုမ်ား၊ လူစာဆိုမ်ားအျပင ္ နန္းတြင္ အမ်ိုးသမီးစာဆို မ်ားလည္း ထြန္းကား ခဲ့၏။ စာဆိုမိျဖူနွင့္ စာဆိုမိညိုတို့သည္ ကိုယ္ရည္ေသြးရတုမ်ားကို ေရးကာ ျမန္မာစာေပ ေလာကကို ျမွင့္တင္ခဲ့ျက၏။အင္းဝေခတ္ကို ပ်ို့ေခတ္ဟု ေခၚျကသည့္ နည္းတူ ေမာ္ကြန္းအမ်ား ထြန္းကားေသာ ေခတ္ျဖစ္ ေသာေျကာင့္လည္း ေမာ္ကြန္းတံခြန္စိုက္ေခတ္ဟု မွတ္တမ္း တင္ထိုက္ေလသည္။ ရွင္မဟာရ႒ဌသာရ စီကံုးခဲ့ေသာ ပံုေတာင္ နိုင္ေမာ္ကြန္း၊ မိတၳီလာကန္ေတာ္ ဘြဲ့ေမာ္ ကြန္း၊ တန္းတားဦးတည္ မဂၤႅာေစတီ ေမာ္ကြန္းတို့သည္လည္းေကာင္း၊ ရွင္မဟာသီလဝံသ ျပုစုခဲ့ေသာ သွ်ိသွ်ား ကန္ေတာ္ဘြဲ့ ေမာ္ကြန္း၊ ေရွြနန္းတည္ေမာ္ကြန္း၊ တန္တားဦးတည္း မဂၤႅာေစတီေမာ္ကြန္းတို သည္ လည္းေကာင္း အင္းဝေခတ္တြင္ တံခြန္စိုက္ ေမာ္ကြန္ျကီးမ်ား ျဖစ္ေလသည္။ ပ်ို့နွင့္ ေမာ္ကြန္းအျပင္ ေတာ လား ရတု၊ ေမာင္ဘြဲ့ မယ္ဘြဲ့ ရတု။ ဧခ်င္းစေသာ အဖြဲ့အနြဲ့မ်ားလည္း ထင္ရွား ေပၚထြက္ခဲ့ေသး၏။ သို့ျဖင့္ အင္း ဝေခတ္သည္ စာေပတြင္ ေျပာင္ေျမာက္ ေသာ ရဟန္း ပုဂၢိုလ္ လူပုဂၢိုလ္တို့ ထြန္းကား၍ ပထမတန္းစာ စားျကီး ေပျကီးမ်ား ထြန္းကားေသာ ေခတ္ျဖစ္သည္။ထိုျပင္ ဘုရင့္ ရင္ေသြးေတာ္မ်ားကို ပုခက္တင္ မဂၤႅာရင္ ရာ၌ ဘုရင္၏ ဘုန္းေတာ္ကို ခ်ီးက်ူးဖြဲ့ဆို၍ ေအးေဆး သိမ္ေမြ့စြာ သီက်ူးရသည့္ ဧခ်င္းဟူေသာ ကဗ်ာတစ္မ်ိုး လည္း ထိုေခတ္တြင္ ေပၚထြန္းခဲ့သည္ ရခိုင္အမတ္ အဒူမင္းညို၏ ရခိုင္မင္းသမီး ဧခ်င္းနွင့္ ရွင္သူရဲ၏ သခင္ေထြး ဧခ်င္းတို့သည္ ဧခ်င္းစု၏ ေရွ့ေျပး သာဓကမ်ား ျဖစ္သည္။ ထိုမွတစ္ပါး ရွင္မဟာ သီလဝံသ၏ ပါရာယနဝတၳု၊ ရာဇဝင္ေက်ာ္နွင့္ သူ့တပည့္ ရွင္ကၠုနၵဂုတၱ၏ နဝရတ္ ပ်ို့တို့လည္း ထြန္းကားခဲ့ ေပသည္။ေ

ေတာင္ငူေခတ္ စာေပ

ရတုနွင့္ ဧခ်င္း တံခြန္စိုက္ေခတ္ဟု ေခၚဆိုထိုက္ေသာ ေတာင္ငူေခတ္သည္ သကၠရာဇ္ ၈၅ဝ မွ ၉၅ဝ အထိ အနွစ္ ၁ဝဝ နီးပါးခန့္ အဓြန့္ရွည္ေလသည္။ ထိုေခတ္ တစ္ေလွ်ာက္ လံုး၌ တိုင္းျပည္ ျငိမ္သက္ပိျပား သည္ ဟူ၍ မရွိ၊ မျကာခဏ စစ္ေရးမက္ေရးမ်ား ျဖစ္ပြားေနခဲ့ရာ တိုင္းသူျပည္သားတို့သည္ အဘယ္မွာလွ်င္ ရဲစိတ္ ရဲမာန္ ရဲေသြးမ်ား မတက္ျကြဘဲ ေနနိုင္ေတာ့အံ့နည္း။ တိုင္းျပည္ကို ခ်စ္ေသာစိတ္၊ ဘုရင္ကို ျမတ္နိုးေသာ စိတ္တို့သည္ ထိုေခတ္ ထိုအခါက လူတို့၏ စိတ္တြင္မည္မွ် ကိန္းေအာင္းေနသည္ကို သူတို့ ထားရစ္ခဲ့ေသာ စာေပမ်ားက သက္ေသထူလွ်က္ ရွိေပသည္။ထို့ေျကာင့္ အယူ ဝါဒေရးကို အေရးေပးဖြဲ့ဆိုခဲ့ေသာ ပ်ို့နွင့္ ေမာ္ကြန္း ကဗ်ာ ေခတ္သည္ ေမွးမွိန္ခဲ့၍ ဇာတိမာန္ တက္ျကြေစမည့္ ဧခ်င္းမ်ား အစဉ္တစိုက္ ထြက္ေပၚ လာျခင္းျဖစ္၏။ ဧခ်င္းစာဆိုမ်ားသည္ ဧခ်င္းဘြဲ့ခံ မင္းသားငယ္ မင္းသမီးငယ္ တို့ကို ဇာတိမာန္ တဖြားဖြား တက္ျကြေစျပီလွ်င္ မိမိတို့ တိုင္းျပည္ကို ခ်စ္ေစရန္ လည္းေကာင္း၊ အမ်ိုးကို ခင္ေစရန္ လည္းေကာင္း အေထာက္အပံ့ ျဖစ္ေစ၏။ ထို့ေျကာင့္ အင္းဝျပည္ျကီး ပ်က္စီး၍ အကြဲကြဲအျပားျပား ျဖစ္ရေသာ္လည္း ေတာင္ငူဘက္မွ ဇာတိေသြးကို ဝံ့ဝံ့စာစားျပကာ ေတာင္ငူေခတ္ကို နွစ္ေပါင္း တစ္ရာခန့္ တာရွည္ေအာင္ တည္ေဆာက္နိုင္ခဲ့သည္ဟု ယူဆဖြယ္ရာျဖစ္သည္။အင္းဝေခတ္၌ တိုင္းျပည္ေအးခ်မ္းသာယာေသာေျကာင့္ ဘုရားတရားနွင့္ ေပ်ာ္ေမြ့နိုင္ျကသျဖင့္ တစ္ေျကာင္း၊ စာဆို တို့သည္လည္း အထူးသျဖင့္ ရဟန္းပုဂၢိုလ္မ်ား ျဖစ္သည္ကတစ္ေျကာင္းတို့ေျကာင့္ ဓမၼေျကာင္းနြယ္ေသာ ပ်ို့ကဗ်ာ လကၤ࿿ာ ေမာ္ကြန္းမ်ား ေပၚထြန္းျပီးလွ်င္ တရားနွင့္ မေမြ့နိုင္ဘဲ ဓားနွင့္ ေတြ့ေန့ေသာ ေတာင္ငူေခတ္၌ကား ဧခ်င္းတည္းဟူေသာ ဇာတိမာန္ လံႈ့ေဆာ္ေပးေသာ စာမ်ားသာအေလ်ာက္ ဘာသာ ေပၚေပါက္လာရေပသည္။ အခါအားေလ်ာ္စြာ ထြန္းကား လာရေသာ စာမ်ိုးျဖစ္သျဖင့္လည္း မ်ားစြာ အက်ိုးထူးေပးစြမ္း နိုင္ေပသည္။ ျမန္မာဘုရင္မ်ား ဘုန္းမီး တန္ေဆာင္း ေတာက္ေျပာင္စဉ္အခါက တန္ခိုးေတဇာေတာ္ မည္မွ် ထြန္းေတာက္ခဲ့သည္မ်ားကို ယခုေခတ္လူမ်ား ဂုဏ္ယူဖြယ္ရာ က်န္ခဲ့သည္မွာ ထိုဧခ်င္းစာဆိုမ်ား၏ ေက်းဇူးပင္ျဖစ္၏။မင္းတရားေရွြထီး; ဧခ်င္း၊ မင္းတရား မယ္ေတာ္ဧခ်င္း၊ ယိုးဒယားမိဖုရား၊ ဧခ်င္း၊ မင္းရဲနရာ ဧခ်င္း၊ မင္းရဲဒိဗၺဧခ်င္းစေသာ ဧခ်င္းျကီးမ်ားသည္ ေတာင္ငူေခတ္၏ မွတ္ေက်ာက္ခံ ဧခ်င္းျကီးမ်ား ျဖစ္ေပသည္။ ေတာင္ငူေခတ္စာေပ၏ အထူးမွတ္သားဖြယ္ ထူးျခာခ်က္ တစ္ခုကား ထိုေခတ္စာဆိုတို့သည္ မိမိတို့၏ ဧခ်င္းမ်ားတြင္ ေတာင္ငူျမို့ဘြဲ့ကို မ်ားစြာ ခ်ီးက်ူး၍ ဖြဲ့နြဲ့ျကသည္ကိုေတြ့ရ၏။ ျမို့ဘြဲ့မ်ားတြင္လည္း ျမို့ေတာ္၏ သာယာပံု၊ ခမ္းနားပံု၊ ဆဲ့နွစ္ရာသီပြဲေတာ္မ်ား က်င္းပပံုတို့ကို ထည့္သြင္းစပ္ဆိုေလ့ ရွိျကသည္မွာ ေတာင္ငူေခတ္ စာေပ၏ ထူးျခားခ်က္တစ္ခုပင္ ျဖစ္၏။ဧခ်င္း အဖြဲ့အနြဲ့သာ မကေသး၊ ရတုအေရးအသား သည္လည္း ေတာင္ငူေခတ္က အထူးထြန္းကားေလသည္။ ေတာင္ငူေခတ္ေပၚ ရတုမ်ားကို ဖတ္ရလွ်င္ ရတုတံခြန္စိုက္ ေတာင္ငူဘုရင္ နတ္သွ်င္ေနာင္ မင္းနွင့္တကြ သူ့ေရွ့ေျပး ေနာက္လိုက္စာဆို ပုဂၢိုလ္မ်ားကို မေဖာ္ျပဘဲ မေနနိုင္ေခ်။ နဝေဒးျကီး၏ မတုပနိုင္ေသာ ဘုရားတိုင္ရတုမ်ား၊ နတ္သွ်င္ ကိုယ္ေတာ္၏ စံတင္ေလာက္သည့္ ေမာင္ဘြဲ့မယ္ဘြဲ့ ရတုမ်ား၊ စစ္ခ်ီရတုမ်ားနွင့္ ရွင္သံခို၏ အလြမ္းဖြဲ့ ရတုမ်ားသည္ ေတာင္ငူေခတ္ စာေပကို အမွြမ္းတင္ တန္ဆာဆင္ျက၏။စာဖြဲ့သည့္ ပုဂၢိုလ္မ်ားသည္ လူငယ္လတ္မ်ား ျဖစ္သျဖင့္ တေျကာင္း၊ နန္းတြင္း ျကီးျပင္းရသူမ်ား ျဖစ္သည္ကတ ေျကာင္းတို့ေျကာင္ ့သံုးနႈန္းထားသည့္ စကားလံုးမ်ားမွာ မဟာဆန္၏။ နုစရာရွိလွ်င္ လဲဝါတမွ်နုနိုင္၍ ယဉ္စရာရွိလွ်င္ မဒီခင္တမွ် ယဉ္နိုင္ျကေပသည္။ ပုဂၢိုလ္မ်ားမွာ ဗီဇသတၱိကပင္ ပါရမီထူးလာသူမ်ား ျဖစ္သည့္အေပၚတြင ္နတ္သွ်င္ေနာင္ ကဲ့သို့ေသာ အခ်စ္စိတ္ ထက္သန္သည့္ မင္းသားအဖို့ဆိုလွ်င္ ရတုစာေပမ်ိုးဖြဲ့ရန္ အလြန္အဆင္ေျပလွ်က္ ရွိေပ၏။ ဘုရားတိုင္၊ စစ္ခ်ီ၊ မယ္ဘြဲ့ ေမာင္ဘြဲ့ ရတုမ်ား၌ နတ္သွ်င္ေနာင္၏ စိတ္ကူးစိတ္သန္း အသံုးအနႈန္း စကားလံုး တို့မွာ သူ၏အတြင္းဎ࿿0x046တၱ ေမတၱာဓာတ္က လံႈ့ေဆာ္မႈေျကာင့္ ေပၚထြက္လာရျခင္းျဖစ္၍ အျခားရတုဆရာမ်ားကဲ့သို့ လြမ္းေယာင္ေဆြးေယာင္ ခ်စ္ေယာင္ ျကိုက္ေယာင္ အေယာင္ေဆာင္ေသာ စကားလံုးမ်ား မဟုတ္ေခ်။နတ္သွ်င္ေနာင္၏ စာသားမ်ားမွာ အူထဲအသဲထဲ နွလံုးထဲမွ လွိုက္လွဲစြာ ျဖစ္ေပၚလာသျဖင့္ ေအာင့္အည္းသည္းခံျခင္းငွာ မတတ္နိုင္မႈေျကာင့္ အဎ࿿0x046တၱရင္တြင္းမွ ဗဟိဒၶနႈတ္ျပင္ပသို့ တေရြ့ေရြ့ တိုးေဝွ့ထြက္ဆင္း လာရေသာ စကားလံုးမ်ားျဖစ္၏။ ထိုစကားလံုးတို့ျဖင့္ အစြမ္းကုန္ ဖြဲ့နြဲ့ထားေလရာ နတ္သွ်င္ေနာင္၏ အဖြဲ့အနြဲ့မ်ားမွာ သူမတူေအာင္ ေကာင္းမြန္ ခန့္ညားေလေတာ့သည္။ ပင္တိုင္စံ ဓာတုကလ်ာကလည္း စာအနုကဗ်ာ ဖြဲ့ေလာက္ေအာင္ ယမင္းအလွ ျဖစ္ေနျပန္၊ နတ္သွ်င္ေနာင္ကလည္း ျကင္ပိုင္ရန္ ဗ်ာထုျကြယ္ေနရသူ ျဖစ္ျပန္၊ ဤသို့ နွစ္ဦးနွစ္ဝ အေျကာင္းကံက ရတုေကာင္း ရတုမွန္ စာေစာင္တစ္ဖြဲ့ျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးေပးသကဲ့သို့ ျဖစ္ရကား ေတာင္ငူေခတ္၏ စာေပသည္ ေျမေတာင္ ေျမ|ာက္ေပးျခင္း ခံရသည္နွင့္ မ်ားစြာတူေနေတာ့၏။ ေတာင္ငူေခတ္တြင္ နတ္သွ်င္ေနာင္၏ အခ်စ္ရတု အလြမ္းရတုမ်ားသာ ေခတ္စားသည္ မဟုတ္၊ နဝေဒးျကီး၏ ဘုရားတိုင္ စစ္ခ်ီရတုမ်ားလည္း ေခတ္မွီပထမတန္းစား အဖြဲ့အနြဲ့မွာ ဘုရားတိုင္ ရတုမ်ားတြင္ ဘုရား၏ သမိုင္းကို ထည့္သြင္း ဖြဲ့နြဲ့ေလ့ရွိျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ဤသို့မဖြဲ့စဘူး ထူးကဲသည့္ စိတ္ကူးတို့ျဖင့္ တန္ဆာဆင္ထားေသာ ေတာင္ငူေခတ္ ရတုမ်ားေျကာင့္ ထိုေခတ္သည္ ရတုေခတ္ဟုပင္ မွတ္တမ္းတင္ျခင္း ခံရေလသည္။ နတ္သွ်င္ေနာင္၊ နဝေဒး၊ ရွင္သူရဲတို့အျပင္ အျခားေက်ာ္ျကားေသာ စာဆိုပုဂၢိုလ္မ်ားမွာ မင္းတရားေရွြxD; ဧခ်င္းစာဆို ေလွာ္ကား ၃ဝဝဝ မႉး၊ ဆံထံုးထံုးနည္း ၅၅ မ်ိုးအေျကာင္း အန္ခ်င္းစာဆို ရေဝရွင္ေထြး၊ မင္းရဲေနရာ ဧခ်င္းစာဆို မင္းေဇယ်ရနၱမိတ္၊ ဗညားဒလ၊ မဟာပညာေက်ာ္ စေသာ ပုဂၢိုလ္မ်ားပင္ ျဖစ္ျက ေလသည္။

ေညာင္ရမ္းေခတ္

သကၠရာဇ္ ၈၈၈ ခုနွစ္တြင္ အင္းဝျပည္ျကီး ပ်က္စီးခဲ့ ရသျဖင့္ အင္းဝေခတ္ စာဆိုပုဂၢိုလ္ေက်ာ္ ေထရ္အရွင္မ်ားနွင့္ တကြ မႉးမတ္ျပည္သူတို့ပါ ေျပးမိေျပးရာ ခိုမိခိုရာ ေျပးခိုေန ျကရ၏။ ထိုအခါမွစ၍ ျမန္မာစာေပသည္ တိမ္ျမုပ္ လုလု ျဖစ္ေနေလသည္။ တစ္ဖန္ သကၠရာဇ္ ၉၅၉ ခုနွစ္ေလာက္ ေရာက္ေသာအခါ လူမ်ိုးနွင့္ စာေပကို ျမွင့္တင္ကယ္မမည့္ ေညာင္ရမ္းမင္းတရားျကီးသည္ အကြဲကြဲအျပားျပား ျဖစ္ေနေသာ ျမန္မာနိုင္ငံေတာ္ကို စုရံုးသိမ္းဆည္း၍ အင္းဝျပည္ျကီးကို အသစ္တစ္ဖန္ ထပ္မံဖန္ဆင္းေတာ္မူျပန္၏။ ထိုသို့ ေညာင္ရမ္း မင္းတရားျကီး ျပန္လည္တည္ေထာင္ေသာ ဒုတိယ အင္းဝေခတ္ ျကီးကို ေညာင္းရမ္းမင္းတရားျကီး၏ အဆက္အနြယ္မ်ားသာ ဆက္ခံစိုးစံျကေသာေျကာင့္ ေညာင္ရမ္းေခတ္ဟု ေခၚတြင္ ေလသည္။ စာဆိုေလာကျကီနွင့္တကြ တိုင္းျပည္ျကီးပါ အစစအရာရာ ျပန္လည္ထူေထာင္ေနရေသာအခ်ိန္ ျဖစ္ေသာ ေျကာင့္ ျမန္မာစာေပသည္ အစို့အေည|ာက္ စိမ္းဖတ္ဖတ္နွင့္သာ ထြက္ျပူလာနိုင္၏။အခက္အခဲေပါင္း အမ်ိုးစံုျကားမွ စာေပအစို့အေည|ာက္ ကေလး မထြက္ဝံ့ဝံ့ ထြက္ဝံ့ဝံ့နွင့္ ဇြတ္ရုန္းကန္လွ်က္ ထြက္လာရေသာ ေညာင္ရမ္းေခတ္ စာေပသည္ စကားေျပ ထြန္းကားေသာေခတ္ ျဖစ္လာေလသည္။ ေညာင္ရမ္းေခတ္ စာေပကို ေလ့လာလွ်င္ အင္းဝေခတ္က ကဲ့သို့ ရဟန္းစာဆို ပုဂၢိုလ္အမ်ား ျပန္လည္ထြန္းကားလာ သည္ကို ေတြ့ရ၏။ အင္းဝေခတ္အတြင္း သာသနာေတာ္ျကီး ထိန္ဝါလင္းစဉ္ မေထရ္ရွင္မ်ား၏ ဉာဏ္ေရာင္ကလည္း ရွိန္ဝါ ကြန့္ျမူးခဲ့၏။ သို့ေသာ္ ေတာင္ငူေခတ္သို့ ေရာက္ေသာအခါ စစ္ေရး ရႈပ္ေထြးလြန္းသျဖင့္ ရဟန္းေတာ္မ်ား အသာဆိတ္ဆိတ္ ေနခဲ့၍ စစ္သားဆာဆို လူပုဂၢိုလ္မ်ား တစ္ေခတ္ထျက၏။သို့ျဖင့္ ေညာင္ရမ္းေခတ္သို့ တစ္ဖန္ျပန္ေသာ္ ရဟန္းစာဆိုမ်ား ထြန္းကားျပန္ေလသည္။ အင္းဝေခတ္တြင္ ' ေပေလးပင္ ရွင္ေလးပါး ' ေပၚေပါက္သကဲ့သို့ ျမန္မာစာေပသမိုင္း တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ေညာင္ရမ္းေခတ္တြင္လည္း ေက်ာ္ျကီးေလးဆူ ရွိခဲ့ေလသည္။ ေက်ာ္ျကီးေလးဆူတို့ကား-ပုဂံ သဒၵနီတိ ဆရာေတာ္ ရွင္အဂၢဝံသ
စစ္ကိုင္း ရွင္အရိယဝံသ ဆရာေတာ္
အင္းဝ ရွင္ဝရာဘိသဃသၼနာထ ဆရာေတာ္
ေတာင္ဖီလာ ဆရာေတာ္ ရွင္မုနိနၵေဃာသ
တို့ျဖစ္ေလသည္။ထိုေက်ာ္ျကီးေလးဆူတြင္ ပါဝင္ေသာ ဝရာဘိသဃသၼနာထ ဆရာေတာ္သည္ ပါဠိသသသၼကရိုက္က်မ္းမ်ားတြင္ နွံ့စပ္၍ မ တလံုးေက်ေသာ ပုဂၢိုလ္ေက်ာ္ဟု ထင္ရွးလင့္ကစား က်မ္းမ်ားစြာ မျပုစုခဲ့ေခ်။ အသီတိနိပါတ္ေတာ္လာ မဟာသုတေသာ မဇာတ္ကိုသာ အိမ္ဖြဲ့၍ မဏိကု႑ဍလဝတၳုက်မ္းကို ေရးသားခဲ့၏။ ထိုက်မ္းသည္ အစီအစဉ္ အလြန္က်၍ ခမ္းနားလွသျဖင့္ စကားေျပာက်မ္းမ်ားတြင္ ပထမတန္းစား က်မ္းျကီးျဖစ္ရာ ဆရာေတာ္၏ ဉာဏ္ကို ဤက်မ္းတစ္ေစာင္ျဖင့္ပင္ သိဒၶိတင္ အကဲခတ္နိုင္ေလသည္။ေတာင္ဖီလာ ဆရာေတာ္ကား ေဝႆနၱရာပ်ို့ေဟာင္း၊ ယသဝဎ࿿0x046နက်မ္း စသည္တို့က ိုေရးသားေတာ္မူ၏။ မနုသာရ ဓမၼသတ္ကို မနုရာဇာ အမတ္နွင္ ့ည|ိနွိုင္းျပင္ဆင္ေတာ္မူသည္။ ထိုေခတ္က စာေပ အေရးအသားကို ေလ့လာေသာ္ ဝါက်ရွည္ ျကီးမ်ား အသံုးျပုသည္ကို ေတြ့ရ၏။ သို့ေသာ္ ္စကားမွာ ရွင္းလင္းျပတ္သည္း၍ အဓိပၸါယ္ ရွင္းလင္းျပတ္သားသည္။ ေရွးက်ေသာ အသံုးအနႈန္းမ်ားကို ပယ္၍ ေခတ္သံုးစကား မ်ားကိုသာ သံုးသျဖင့္ နားလည္လြယ္ေလသည္။ထိုရဟန္း ပုဂၢိုလ္မ်ားအျပင္ ရွင္ကရဝိက၊ ဦးကုလား၊ ဝန္ျကီးပေဒသရာဇာ စေသာ စာဆိုမ်ားသည္ ဤေညာင္ရမ္း ေခတ္တြင္ ေက်ာ္ျကားသည့္ စာဆိုေတာ္မ်ား ျဖစ္၏။ ဦးကုလား ေရးသားေသာ မဟာရာဇဝင္ျကီးသည္ ယေန့တိုင္ ရာဇဝင္ ဆရာတို့ လက္မလွြတ္နိုင္ေသာ က်မ္းျကီးျဖစ္၍ ပေဒသရာဇာ၏ ပ်ို့မ်ား၊ တ်ာခ်င္းမ်ား၊ ျပဇာတ္မ်ားသည္လည္း မတိမ္ေကာ နိုင္သည့္ စာေပတို့ျဖစ္သည္။ေညာင္ရမ္းေခတ္ စာေပအဆင့္အတန္းသည္ အင္းဝေခတ္ကို မမီဟု ဆိုရေပမည္။ အင္းဝေခတ္တြင္ ထြန္းကားခဲ့ေသာ ပ်ို့ အေရးအသားသည ္ေတာင္ငူေခတ္တြင္ အတန္ပင္ တိမ္ငုပ္သြား ေသာ္လည္း ေညာင္ရမ္းေခတ္တြင္ ္အနည္းငယ္ျပန္၍ ေရးျက သည္ကို ေတြ့ရ၏။ သို့ရာတြင္ အင္းဝေခတ္က အေရး အသားကို မမီေခ်။ ေညာင္ရမ္းေခတ္တြင္ ထူးျခားေသာ စာေပမွာ စကားေျပ၊ ျပဇာတ္၊ လူတားကဗ်ာမ်ားနွင့္ အေမးေတာ္ပံုက်မ္း၊ တ်ာခ်င္းတို့ျဖစ္၏။ ဤစာေပမ်ိုးသည္ လကၤ࿿ာရတုတို့ေလာက္ ေက်ာ္ျကားျခင္းမရွိေခ်။ စာဆို ပုဂၢိုလ္မ်ားသည္ တိုင္းေရးျပည္ေရး၊ ရႈပ္ေထြးမႈ ေျကာင့္ စိတ္မေအးနိုင္ဘဲ စာဖြဲ့လိုစိတ္ ကုန္ေနရာ အားသစ္ကာ ျကိုးျကိုးစားစား စာေပအားေပးသည့္ သေဘာျဖင့္ ေရးလိုက္ ရသျဖင့္ ဤမွ်အဆင့္အတန္းသာ ေရာက္ျခင္းျဖစ္၏။ ေညာင္ရမ္းေခတ္ စာေပက ိုျပန္လည္ပ်ိုးေထာင္သူတို့ထဲတြင္ ဝန္ျကီးပေဒသရာဇာကို အထူးခ်ီးက်ူးထိုက္၏။ ဝန္ျကီး ပေဒသရာဇာသည္ ေညာင္ရမ္းေခတ္၏ အခက္အခဲမ်ိုးစံုကို ေက်ာ္ကာနင္းကာ တပ္ပ်က္ဗိုလ္သဖြယ္ စာဆို ေခတ္ပ်က္ျကီး ကို တည္ေဆာက္ခဲ့ရေလသည္။ ပ်ို့ေျမာက္ျမားစြာကိုလည္း ေရးသားခဲ့၏။ အျခားသူမ်ား မေရးသားခဲ့ေသာ ျပဇာတ္ မ်ိုးကိုလည္း ျပုစုေရးသားခဲ့၏။ သီခ်င္းျကီး၊ သီခ်င္းခံ၊ နတ္သံ၊ ဇာတ္ခ်င္းတို့ျဖင့္လည္း ဂီတကဗ်ာကို အားေပး ခဲ့ေလသည္။ဤသို့ အင္းဝစာဆို ေလာကျကီးကို ေညာင္ရမ္းေခတ္ စာဆိုမ်ားက မဆုတ္မနစ္ေသာ ဇြဲသတၱိျဖင့္ အသစ္တစ္ဖန္ အသက္သြင္းလာခဲ့ရာမွ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၃ ခုနွစ္ ဟံသာဝတီ ေရာက္ မင္းတရားျကီးလက္ထက္တြင္ ေညာင္ရမ္းစာေပေခတ္ သည္ ပ်က္စီးရျပန္ေလ၏။ သို့ရာတြင္ အင္းဝစာေပေခတ္ျကီး ပ်က္စီးစဉ္ကကဲ့သို့ ဆယ္မရနိုင္ေလာက္ေအာင္ မပ်က္စီးလွ သျဖင့္ ေနာက္တစ္ဖန္ ျပန္လည္ထူေထာင္သည့္ ကုန္းေဘာင္ ေခတ္စာေပကို ဤေညာင္ရမ္းေခတ္ စာေပသည္ လြန္စြာ အေထာက္အပံ့ ျဖစ္ေစခဲ့ေလသည္။

ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ပထမပိုင္း
]
သကၠရာဇ္ ၁၁၁၃ ခုနွစ္တြင္ ေညာင္ရမ္းဆက္၏ အင္းဝျပည္ျကီး ပ်က္စီးတိမ္းယိမ္း သြားျပီးေနာက္ မျကာမီပင္ မုဆိုးဘိုရြာမွ ဦးေအာင္ေဇယ်သည္ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၅ ခုနွစ္တြင္ အေလာင္းမင္းတရားျကီး ဟူေသာ ဘြဲ့ကိုခံယူကာ ရတနာသိဃၤ࿿ ကုန္းေဘာင္ေရွြျမို့ေတာ္၌ ျကငွန္းသစ္ ဖြင့္ေတာ္မူေလသည္။ ထိုသကၠရာဇ္ ၁၁၁၅ ခုနွစ္မွစ၍ ငစဉ့္ကူးမင္း နတ္ရြာစံေတာ္မူေသာ သကၠရာဇ္ ၁၁၄၃ ခုနွစ္အထိ အခ်ိန္ကာလကို ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ပထမပိုင္းဟု ပိုင္းျခားနိုင္ေပသည္။ ေညာင္ရမ္းေခတ္တြင ္ျပန္လည္ျပုစုပ်ိုးေထာင္ခဲ့ရေသာ ျမန္မာစာေပ ပင္မျကီးသည္ အေလာင္းမင္းတရားျကီး လက္ထက္သို့ ေရာက္ေသာအခါ ပြင့္သီးေဝဆာ ခက္လက္ျဖာ၍ တင့္တယ္လာသည္ကို ေတြ့ရေလသည္။ ဤအေျခသို့ ေရာက္လာ ေအာင္ အေလာင္းမင္းတရားျကီးသည္ စာဆိုပုဂၢိုလ္မ်ားကို အျမဲတေစ နွိုးေဆာ္ခ်ီးျမွင့္ ေျမ|ာက္စားခဲ့၏။ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ပထမပိုင္း၌ ေပၚေပါက္ထြန္းကားျက သည့္ စာဆိုေတာ္မ်ားတြင္ ရဟန္းပုဂၢိုလ္နည္းပါး၍ လူပုဂၢိုလ္က မ်ားေလသည္။ ရဟန္းပုဂၢိုလ္ တစ္ပါးနွစ္ပါးေလာက္သာ ထြန္းကား၍ ထိုပုဂၢိုလ္တို့ ျပုစုေသာ စာေပမ်ားသည္လည္း အထူးတလည္ မွတ္တမ္းတင္ရေလာက္ေအာင္ ေကာင္းမြန္သည္ဟု မဆိုနိုင္ေခ်။ အတုလ ဆရာေတာ္သည္ အေလာင္းမင္း တရားျကီး လက္ထက္တြင္ ေပၚထြန္းေသာ စာဆိုပုဂၢိုလ္ျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္သည္ မုဆိုးဘိုရြာက ျမင္းရည္တက္ အဖြဲ့ဝင္ လူရည္ခြ်န္ ေျခာက္က်ိပ္ရွစ္ေယာက္ တို့၏ စြမ္းရည္သတၱိကို ဥဒါန္းတြင္ရစ္ေအာင္ ရဲတင္းဟူေသာ ကဗ်ာအဖြဲ့တစ္မ်ိုးကို တီထြင္ဖြဲ့ဆိုခဲ့၏။ ထိုရဲတင္းအဖြဲ့သည္ ဝီရရသနွင ့္ျပည့္စံုေသာ္လည္း ပ်ို့၊ ေမာ္ကြန္း၊ ဧခ်င္း၊ အဖြဲ့ကဲ့သို့ ေလးနက္ခမ္းနားျခင္း မရွိေခ်။ ေလာကုတၱရာ အေျကာင္းနွင့္လည္း မဆိုင္ေခ်။ သို့ျဖင့္ ျမန္မာစာေပ ေလာကတြင္ အထူးတလည္ မွတ္တမ္းတင္ရ ေလာက္ေအာင္ ေကာင္းသည္ဟုမဆိုနိုင္။ ထို့ေျကာင့္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ပထမပိုင္း၌ ရဟန္းပညာရွိ ပုဂၢိုလ္တစ္ပါးနွစ္ပါး ေပၚလာ ျငားလည္း အင္းဝေခတ္ ရဟန္းစာဆို မ်ားေလာက္ မထူးခြ်န္ ျကေခ်။ လူစာဆိုမ်ားသာ ေက်ာ္ျကားခဲ့ေလသည္။ မနုဝဏၰနာ ဓမၼသတ္က်မ္းကို စီရင္ေသာ ဝဏၰဓမၼေက်ာ္ထင္နွင့္ ငစဉ့္ကူးမင္း ေရွြနားေတာ္သြင္း ဧခ်င္းဆရာ ဦးေဖ်ာ္တို့သည္ ကုန္းေဘာင္ ေခတ္ ပထမပိုင္း၌ ထင္ရွားေသာ လူပုဂၢိုလ္မ်ား ျဖစ္ျက၏။အျခားထင္ရွားေသာ စာဆိုမ်ားမွာ စိနၱေက်ာ္သူ ဦး0x100သ၊ လက္ဝဲေနာ္ရထာ ဦးျမတ္သာေန၊ လက္ဝဲသုနၵရ ဦးျမတ္စံ၊ ေရွြေတာင္နနၵသူ၊ ေရွြေတာင္နနၵမိတ္၊ အတြင္းဝန္ ဦးညိုနွင့္ အမ်ိုးသမီး နန္းတြင္းစာဆို ငစဉ့္ကူးမင္း၏ မိဖုရားျကီး ရွင္မင္း တို့ ျဖစ္ျက၏။သကၠရာဇ္ ၁၁၃၈ ခုနွစ္၌ နန္းတက္ေသာ ငစဉ့္ကူးမင္း ကိုယ္ေတာ္တိုင္ပင္ ေတးထပ္မ်ားကို စပ္ဆိုခဲ့သည္ ဟုဆိုေလသည္။ စိနၱေက်ာ္သူ ဦး0x100သစီရင္ေသာ ကဝိလကၡဏာ သတ္ပံုသစ္မွာ ကုန္းေဘာင္ေခတ္၏ စာေပမွတ္ေက်ာက္သဖြယ္ အလြန္ အဖိုးတန္လွေလသည္။ ထိုသတ္ပံုက်မ္းကို ယခုတိုင္ စာေပလိုက္စားသူတိုင္း လက္မလွြတ္နိုင္ျကေခ်။ကုန္းေဘာင္ေခတ္တြင္ ေပၚေပါက္လာေသာ စာေပမ်ားမွာ အေရးအသား ပ်ို့အဖြဲ့အနြဲ့မ်ားလည္း ျပန္လည္ အသက္ ဝင္လာသည္ကို ေတြ့ရသည္။ သို့ရာတြင္ ထိုပ်ို့မ်ားကို ျခံုျကည့္ေသာ္ ပထမ အင္းဝေခတ္က ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ ပ်ို့မ်ား၏ အဆင့္အတန္းကို မမီဘဲ ဒုတိယတန္းစား ေလာက္သာ ရွိသည္ကို ေတြ့ရသည္။ စိနၱေက်ာ္သူဦးဩ ေရးသားဖြဲ့ဆိုေသာ ဩဝါဒထူးပ်ို့သည္ အင္းဝေခတ္ ရွင္မဟာရ႒ဌသာရ ေရးသားေသာ ေလာကသာရပ်ို့တို့ကို မမီေခ်။ လက္ဝဲသုနၵရ ဦးျမတ္စံ၊ တြင္းသင္းတိုက္ဝန္ မဟာစည္သူတို့ ေရးသားေသာ ပ်ို့တို့သည္လည္း ပ်ို့အေရး အသားတြင္ တံခြန္စိုက္ေသာ အင္းဝေခတ္က ပ်ို့မ်ားကို မမီေခ်။ဧခ်င္း အဖြဲ့အနြဲ့တြင္ကား ဧခ်င္းအေရးအသား ေခတ္စားခဲ့ေသာ ေတာင္ငူေခတ္၊ ေညာင္ရမ္းေခတ္ ဧခ်င္းတို့ထက္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဧခ်င္းက အဆင့္အတန္းျမင့္သည္ဟု ဆိုင္နိုင္သည္။ ပလိပ္ရြာစား ဦးေဖ်ာ္ဖြဲ့ဆိုေသာ ငစဉ့္ကူးမင္း ေရွြနားေတာ္သြင္းသည့္ ရာဇဝင္ျဖစ္သည္ဟုလည္း ဆိုနိုင္သည္။ သတ္ပံုက်မ္း ျဖစ္သည္ဟုလည္း ဆိုနိုင္သည္။ ဤမွ်ေလာက္ ေကာင္းမြန္ ခမ္းနားသည္ အထင္အရွားေတြ့ျမင္ မွတ္သားရေသာ ဧခ်င္းေပါင္း ေလးဆယ္ေက်ာ္ ငါးဆယ္နီးပါး အနက္တြင္ ဤငစဉ့္ကူးမင္းေရွြနားေတာ္သြင္းဟုလည္း ေခၚေသာ ပလိပ္စား ဧခ်င္းသည္ ပထမတန္းစာ ဧခ်င္းျဖစ္ေလသည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္တြင္ ေပၚေပါက္ေသာ ထိုဧခ်င္းတစ္ေစာင္ တည္းကိုပင္ မည္သည့္ေခတ္ေပၚ ဧခ်င္းကမွ် မျပိုင္နိုင္ေအာင္ ရွိေလသည္။ ထို့ေျကာင့္ ဤဧခ်င္းကို ကုန္းေဘာင္ေခတ္၏ ထူးျခားေသာ မွတ္တိုင္ျကီးအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပုျကေလသည္။ထိုျပင္တစ္ဝ ေညာင္ရမ္းေခတ္က မ်ိုးေစ့ ခ်ရံုသာ ခ်ခဲ့ေသာ ရကန္အဖြဲ့အနြဲ့သည္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္တြင္ အပင္ ေပါက္ အေည|ာက္ထြက္စ ျပုသည္ဟု ဆိုရေပမည္။ေညာင္ရမ္းေခတ္က ရကန္အေရးအသား စသည္ဟု ခန့္မွန္းရေသာ္လည္း ရကန္ေဟာင္းမ်ားကို အထင္အရွား မေတြ့ေသးေခ်။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္တြင္သာ ေရွြေတာင္နနၵသူ ဖြဲ့ဆိုေသာ ေငြေတာင္ရကန္ကို ပထမဆံုး အထင္အရွား နနၵသူပင္ ေရးသားခဲ့ေလသည္။ ထိုရကန္ နွစ္ေစာင္သည္ ပထမတန္းစား ရကန္ျကီးမ်ား မဟုတ္ေသာ္ျငားလည္း သစ္ဆန္းေသာ အဖြဲ့အနြဲ့နွင့္ ဟာသဉာဏ္ကြန့္ျမူးထားသျဖင့္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ပထမပိုင္းတြင္ တစ္သီး တစ္ျခား မွတ္တမ္းတင္ထားလိုက္လွေပသည္။ေတးထပ္နွင့္ ေလးဆစ္တို့သည္လည္း ကုန္းေဘာင္ ေခတ္တြင္ပင္ စတင္ေပၚေပါက္သည္ဟု ဆိုရေပမည္။ ထိုအဖြဲ့ အဆိုမ်ိုးမွာ ေညာင္ရမ္းေခတ္က အနည္းအက်ဉ္းေရးသားခဲ့သည္ ဆိုေသာ္လည္း မ်ိုးေစ့ခ်ရံုေလာက္သာ ျဖစ္ေပမည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ပထမပိုင္းက်မွ အပြင့္ေဝဆာလာသည္ကို ေတြ့ရသည္။ ဤေခတ္၌ ေတးထပ္နွင့္ ေလးဆစ္ကို ေရးသားခဲ့ သူမွာ မိဖုရားျကီး ရွင္မင္းျဖစ္ေလသည္။တိုင္းသစ္ ျပည္သစ္ တည္ေထာင္ရာ၌ တရားအဆံုးအျဖတ္ ဓမၼသတ္က်မ္းမ်ား လက္ဝယ္ထားရွိရမည္ျဖစ္ရာ ကုန္းေဘာင္ မင္းမ်ား၏ လံု့လ ဥႆဟေျကာင့္ ဓမၼသတ္က်မ္းျကီးမ်ား ေပၚထြက္လာခဲ့ရေလသည္။ ထိုဓမၼသတ္က်မ္းျကီးမ်ားသည္ ျမန္မာ့ယဉ္ေက်းမႈနွင့္ ျမန္မာ့အုပ္ခ်ုပ္ပံု စည္းမ်ဉ္းဥပေဒမ်ားကို ေဖာ္ျပသည့္အေလွ်ာက္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္၏ အဖိုးတန္ အေမြ စုျကီးမ်ား ျဖစ္သည္ဟု ဆိုနိုင္ေပသည္။ကုန္းေဘာင္ေခတ္၏ ထူးျခားစြာ ေပၚထြက္လာေသာ စာေပတစ္ရပ္ကား ရတနာ့ေျကးမံု နန္းတြင္းဝတၳုျကီး ျဖစ္ သည္။အင္းဝေခတ္၌ ရွင္မဟာသီလဝံသ ေရးသားေသာ ပါရာယန ဝတၳုကဲ့သို့ ဓမၼ ေျကာင္းလည္း မနွြယ္၊ ဇာတ္သဘင္ ကျပရန္လည္း မရည္ရြယ္၊ ဖတ္ရႈဖြယ္ရာ သက္သက္ေရးသားေသာ ဝတၳုျဖစ္သျဖင့္ ဤဝတၳုမ်ိုးမွာ ထိုေခတ္ကမွ စတင္ေပၚေပါက္သည္ဟု ဆိုရေပမည္။ ယခုကာလေပၚ ဝတၳုတို့၏ မ်ိုးေစ့ခ်ရာ ေခတ္ဟူ၍ လည္း ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ပထမပိုင္းကို ေခၚဆိုရေပမည္။ယင္းသို့ ေတးထပ္၊ ရကန္၊ သတ္ပံုက်မ္း၊ ဓမၼသတ္က်မ္း၊ ဝတၳုစသည္ျဖင့္ ဆန္းသစ္ေသာ အဖြဲ့အနြဲ့ အေရးအသားမ်ား ေပၚေပါက္ထြန္းကားလာရျခင္းမွာ ဘုရင္မင္းျမတ္မ်ား ကိုယ္တိုင္က စာေပကို လိုက္စား၍ က်မ္းတတ္ပုဂၢိုလ္မ်ားအား လည္း ခ်ီးျမွင့္ေထာက္ပံ့ အားေပးမႈေျကာင့္ပင္ ျဖစ္ေလသည္။

ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဒုတိယပိုင္း

အမရပူရ ျမို့တည္နန္းတည္ ဘိုးေတာ္မင္းျကီး လက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၁၁၄၄ ခုနွစ္မွ စ၍ သီေပါမင္းတရား ပါေတာ္မူ သည့္ သကၠရာဇ္ ၁၂၄၇ ခုနွစ္အထိ အနွစ္တစ္ရာခန့္ အခ်ိန္ကာလကို ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဒုတိယပိုင္းဟု ပိုင္းျခားသင့္ေပသည္။ ဤေခတ္ကာလမွာ အင္းဝေခတ္ကဲ့သို့ ပ်ို့သက္သက္ ထြန္းကားေသာ ေခတ္လည္း မဟုတ္၊ ေတာင္ငူေခတ္ကဲ့သို့ ရတုတံခြန္စိုက္ေခတ္လည္း မဟုတ္၊ ပ်ို့ရတုနွင့္တကြ ေဗဒင္၊ ေဆးက်မ္း၊ ဘြဲ့၊ ျကိုး၊ ပတ္ပ်ိုး၊ ယိုးဒယား၊ ျပဇာတ္၊ တရားစာ စသည္တို့ျဖင့္ ေရာျပြမ္း ထြန္းကားေသာေခတ္ ျဖစ္ေလရကား စာေပအသီးအပြင့္တို့ စြင့္စြင့္ျကြားျကြား ထင္ရွားစြာ သီးပြင့္ျကေသာ စာေပပေဒသာ ေခတ္ျကီးဟု ေခၚဆိုနိုင္ေပသည္။ စာေပျပုစုပ်ိုးေထာင္ျက ကုန္ေသာ ရဟန္းပညာရွိ၊ လူပညာရွိတို့ကလည္း မိမိတို့၏ လက္စြမ္း ဉာဏ္စကို အထူးျပျကသျဖင့္ ပထမတန္းစား ပ်ို့ကဗ်ာမ်ားဟု မဆိုနိုင္ေစကာမူ အင္းဝေခတ္ စာဆိုေက်ာ္ ပုဂၢိုလ္မ်ား၏ ကဗ်ာအဆင့္အတန္း နီးပါး ေရာက္ရွိေန သည္ကိုမူ လက္ခံနိုင္ဖြယ္ရာ ရွိေပသည္။ဤေခတ္တြင္ ယိုးဒယား၊ တရုတ္၊ အိနၵိယ၊ အဂၤႅန္၊ ျပင္သစ္၊ အီတလီစေသာ နိုင္ငံျခားမ်ားနွင့္ ပိုမိုရင္နွီး ဆက္ဆံ ခဲ့ရသျဖင့္ မ်က္စိပြင့္လင္းလာ၍ ကမၻာ့ယဉ္ေက်းမႈမ်ားကို နည္းယူကာ တိုးတက္ျကံေဆာင္နိုင္ခဲ့ေလသည္။ ယိုးဒယား နိုင္ငံနွင့္ အဆက္အသြယ္ ရွိခဲ့ျခင္းျဖင့္ ယိုးဒယားသီခ်င္းမ်ား ျမန္မာနိုင္ငံ၌ ျပန့္ပြားလာေလသည္။ ထို့ေျကာင့္ ျမန္မာစာေပ ပင္မျကီးတြင္ အကိုင္းကို စည္ပင္ဖြံ့ျဖိုးေအာင္ ျမဝတီဝန္ျကီး အစရွိေသာ ဂီတစာဆို ပုဂၢိုလ္မ်ားက အထူး ျကိုးပမ္း ေဆာင္ရြက္ျက၏။ ျမဝတီဝန္ျကီး ဦးစသည္ ယိုးဒယားသံျဖင့္ ရွိေသာ ေတးသြားမ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ ပသ်ႉးေတးသြား မ်ားကိုလည္းေကာင္း ျမန္မာမႈ ျပုခဲ့ေလသည္။ထို့ျပင္ ဆင္ျဖူရွင္မင္းတရားျကီး သည္ ယိုးဒယားနိုင္ငံသို့ စစ္ခ်ီတက္၍ ေအာင္ျမင္ခဲ့စဉ္က ယိုးဒယား ကေျခသည္မ်ားကို ေခၚေဆာင္လာခဲ့၏။ ထိုမွရရွိေသာ ယိုးဒယား ဂီတမ်ိုးေစ့ကို ဥယ်ာဉ္မႉးေကာင္း မ်ားျဖစ္သည့္ ျမဝတီဝန္ျကီး အစရွိေသာ ဂီတစာဆိုျကီးမ်ားက မေလွ်ာ့ေသာ လံု့လျဖင့္ စိုက္ပ်ိုးခဲ့ျက၏။ ထိုေျကာင့္ ဂီတ သဘင္ဘက္တြင္ ျမန္မာမ်ား ေခတ္သစ္ ထူေထာင္နိုင္ျက ေပသည္။ ဂီတကဗ်ာ သီခ်င္းမ်ားသည္ ျမဝတီဝန္ျကီး ကဲ့သို့ေသာ ကြ်မ္းက်င္သည့္ ဂီတဥယ်ာဉ္မႉးမ်ား ေညာင္ရမ္းေခတ္၌ မေပၚေပါက္ခဲ့သျဖင့္ အသီးအပြင့္ ေကာင္းမ်ားျဖင့္ မေဝဆာ နိုင္ခဲ့ေခ်။ ဘိုးေတာ္ဘုရားနွင့္ ဘျကီး ေတာ္ဘုရားတို့ လက္ထက္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဒုတိယပိုင္းသို့ ေရာက္မွသာ ဂီတသီခ်င္းမ်ား ထူးထူးျခားျခား သားနား ေကာင္းမြန္လာေလသည္။စာပေဒသာေခတ္ဟု ေခၚဆိုထိုက္ေသာ ဤကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဒုတိယပိုင္းသည္ ဂီတသဘင္ ပညာသာ ထြန္းကား သည္ မဟုတ္၊ ေမာ္ကြန္းမ်ား အစီအကံုး အနႈန္းအဖြဲ့သည္လည္း မ်ားစြာထြန္းကားေလသည္။ ဝက္မစြတ္ျမို့စား နဝေဒး တစ္ဦးတည္းကပင္ ေမာ္ကြန္း ေစာင္ေရ အမ်ားအျပား ေရသားျပုစုခဲ့ေလသည္။ကင္းဝန္မင္းျကီး၊ စေလဦးပုည စေသာ စာဆိုေက်ာ္တို့ကလည္း ေမာ္ကြန္းမ်ားကို ေရးသားျကေလသည္။ ဤကုန္းေဘာင္ေခတ္၏ ေမာ္ကြန္း အေရးအသားမ်ားသည္ အင္းဝေခတ္ အဖြဲ့အနြဲ့မ်ား၏ အဆင့္အတန္းသို့ မေရာက္တတ္ေသး ဟုဆိုရေစကာမူ မနိမ့္က်လွေခ်။ ထိုျပင္ မွတ္တမ္းတင္ ေမာ္ကြန္း အေရအတြက္မွာ အျခားေခတ္ မ်ားထက္ သာလြန္ေလသည္။ ထိုေျကာင့္ ထိုေခတ္ကာလကို ေမာ္ကြန္းေခတ္ျကီးဟူ၍လည္း ေခၚဆိုထိုက္ေပသည္။ဤေခတ္ျကီးသည္ ရဟန္း ပညာရွိ၊ လူပညာရွိတို့ အသီးအသီး လက္စြမ္းျပရာ ေခတ္ျကီးလည္း ျဖစ္၏။ ရာမရကန္ဦးတိုး၊ [[ဝက္မစြတ္ျမို့စား နဝေဒး]]၊ ျမဝတီ ဝန္ျကီး ဦးစ၊ ျပဇာတ္ ဆရာ ဦးျကင္ဥ၊ စေလ ဦးပုည၊ ကင္းဝန္ မင္းျကီး၊ ေယာမင္းျကီး ဦးဘိုးလွိုင္ စေသာ ပုဂၢိုလ္ျကီး မ်ားသည္ လူပုဂၢိုလ္မ်ား ဘက္တြင္ ဦးစီးေခါင္းေဆာင္ ျဖစ္သကဲ့သို့ ေမာင္းေထာင္ သာသနာပိုင္၊ မင္းပူးဆရာေတာ္ ဦးဩဘာသ၊ မံုေရြးဆရာေတာ္၊ မန္လည္ ဆရာေတာ္နွင့္ လယ္တီဆရာေတာ္ အစရွိသည္တို့လည္း ရဟန္းပုဂၢိုလ္ စာဆိုေက်ာ္မ်ား၏ ဦးစီးေခါင္းေဆာင္မ်ား ျဖစ္ျကသည္။ဆရာေတာ္ဘုရား ျကီးမ်ား စီရင္ေရးသားခဲ့ေသာ ဆံုးမစာ၊ ေမတၱာစာ၊ပ်ို့ လကၤ࿿ာက်မ္းစာမ်ားသည္ အမ်ိုးေလးပါးတို့ နည္းယူဖြယ္ လိုက္နာဖြယ္ ေကာင္းလွေသာ စာအျမုေတမ်ားျဖစ္ေလသည္။ေမာင္းေထာင္ သာသနာပိုင္ ဆရာေတာ္သည္ ဂနၱရနွံ့စပ္သည္။ သကၠတ သာဘာလည္း တတ္ကြ်မ္း ေတာ္မူသည္။ နဝဒီပ၊ သီဟဠဒီပအစရွိေသာ အရပ္မ်ားက ေဆာင္ယူလာသည့္ သဒၵါက်မ္း၊ ဗ်ာကရိုဏ္းက်မ္း၊ ဓာတ္က်မ္း၊ အလကၤ࿿ာက်မ္း၊ အဘိဓာ၌က်မ္း၊ ေဗဒင္က်မ္း၊ ေဆးက်မ္း အစရွိသည့္ က်မ္းေပါင္း ၁၁ မ်ိုး ေစာင္ေရ ၂၅၃ အနက္ သာသနာပိုင္ ဆရာေတာ္သည္ က်မ္းေပါင္း ၂၃ ကို အနက္ ျမန္မာျပန္သည္။ မင္းပူး ဆရာေတာ္ ဦးဩဘာသကား လကၤ࿿ာ စကားေျပ နွစ္ေထြ ေရာ၍ ေရးသားအပ္ေသာ ဇာတ္ေတာ္ျကီး မ်ားနွင့္ပင္ ထူးခြ်န္ ေက်ာ္ျကားခဲ့ေလသည္။ မံုေရြး ဆရာေတာ္ဘုရားျကီးက လည္း ထံုးေဟာင္းသာဓကမ်ားနွင့္ တကြ ၅၅ဝ ဇာတ္နိပါတ္ ေတာ္မ်ားမွ ေကာက္နုတ္ခ်က္ ထံုးတမ္း သက္ေသမ်ား၊ ရာဇဝင္မွ နည္းယူမွတ္သားေလာက္ေသာ သာဓကမ်ားကို ထည့္သြင္း၍ အမ်ိုး ေလးပါးတို့အား ဆံုးမဩဝါဒေပးရန္ 'ရာေဇာဝါဒ' ေခၚေသာ မံုေရြး ေမတၱာစာ တစ္ေစာင္ ေရးခဲ့ေလသည္။ ယင္းကား အလြန္နက္နဲေသာ ဆံုးမစာ ေမတၱာစာ ျကီးပင္ ျဖစ္ေလသည္။ မန္လည္ ဆရာေတာ္ဘုရား ျကီးကလည္း မာဃေဒဝလကၤ࿿ာသစ္ျကီး တစ္ေစာင္တည္းျဖင့္ မဟာသုတကာရီ အမည္နွင့္ လိုက္ေလ်ာေအာင္ လူတို့အား ဗဟု သုတေပး၍ ဆံုးမခဲ့ေလသည္။ လယ္တီ ဆာရာေတာ္ ဘုရားျကီးသည္ ေသရည္ေသရက္ မေသာက္စားရန္၊ သတၱဝါ မ်ားအေပၚ ည|ာတာ သနားရန္၊ အကုသိုလ္တို့ကို ေရွာင္ျကဉ္ ရန္ ေမတၱာစာေျမာက္ျမားစြာေရး၍ ဩဝါဒေပးခဲ့သည္။ထိုရဟန္း ပုဂၢိုလ္ စာဆိုေက်ာ္တို့သည္ ဂနၱရ ဗဟုသုတ၊ ဘာသနၱရ ဗဟုသုတ စသည္တို့ျဖင့္ လြန္စြာျပည့္စံုေတာ္မူလွ သျဖင့္ ဆရာေတာ္ ဘုရားတို့ စီရင္ေရးသားခဲ့ေသာ ကဗ်ာ လကၤ࿿ာ က်မ္းစာ စသည္တို့သည္ ေလာကီ ေကာကုတၱရာ နွစ္ျဖာအတြက္ အဖိုးတန္ စာအျမုေတျကီးမ်ားဟု ေခၚဆို ရေပမည္။ထိုေခတ္တြင္ အမ်ိုးအမီး စာဆိုေတာ္ အေျမာက္အျမား ေပၚထြက္သည္ကိုလည္း ေတြ့ရေလသည္။ အေနာက္ နန္းမိဖုရား မျမကေလးနွင့္ သမီးေတာ္ လွိုင္ထိပ္ေခါင္တင္ တို့သည္ အမ်ိုးသမီး စာဆိုမ်ားဘက္တြင္ ပထမတန္းစား စာဆို မ်ားျဖစ္၍ ေယာက်ာ္းစာဆိုမ်ားနွင့္ ယင္ေပါင္တန္း လိုက္နိုင္ခဲ့ ျက၏။အမ်ိုးသမီးစာဆိုမ်ား၏ အဖြဲ့အနြဲ့မ်ားသည္ ယဉ္လွ နုလွ၏။ ဇာတိအားျဖင့္ မိန္းမသားမ်ား ျဖစ္ျကသည့္ အျပင္ နန္းတြင္းသူမ်ားလည္း ျဖစ္ျကေသာေျကာင့္ အနု အယဉ္တြင္ တုမယွဉ္နိုင္ေအာင္ ေကာင္းမြန္လွ၏။ ထိုမွ်ပင္မကေသး အမ်ိုးသား စာဆိုမ်ား ဖြဲ့နြဲ့ျခင္းမရွိခဲ့ေသးေသာ အဲ၊ အန္၊ ေဘာလယ္ စေသာ အဖြဲ့ဆန္းမ်ားကို အမ်ိုးသမီး စာဆိုမ်ားက စတင္တီထြင္ ဖြဲ့နြဲ့ခဲ့သျဖင့္ ပိုမို ခ်ီးက်ူး ထိုက္လွ၏။ နန္းတြင္းသူ စာဆိုမ်ားသည္ အေပ်ာ္ဖတ္ရန္ သက္သက္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ နန္းတြင္းဇာတ္ေတာ္ျကီးမ်ားကို လည္း ျပုစုခဲ့ျက၏။ အေနာက္နန္း မိဖုရားနွင့္ သမီးေတာ္ တို့သည္ ဣနၵာဝံသ စေသာ နန္းတြင္းဇာတ္ေတာ္ျကီးမ်ားကို တခမ္းတနား ဖတ္ရႈ၍ မျငီးနိုင္ေအာင္ ေရးသားနိုင္ခဲ့ေလသည္။ဤသို့ အမ်ိုးသမီးစာဆိုမ်ားဘက္မွ ဆန္းသစ္ေသာ စာနုစာယဉ္ ေျမာက္ျမားစြာ ေပၚထြက္လာနိုင္သျဖင့္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဒုတိယပိုင္းသည္ အထူးတင့္တယ္ ဂုဏ္ယူဖြယ္ေကာင္းလွသည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဒုတိယပိုင္းတြင္ နန္းတြင္း ဇာတ္ေတာ္ ျကီးမ်ားသာမက ရိုးရိုး ဇာတ္သဘင္မ်ားလည္း ထြန္းကား လာသည္ကို ေတြ့ရ၏။ ဤသို့ သဘင္ပြဲလမ္းမ်ား ထြန္းကား ေပၚေပါက္လာျခင္းသည္ ေတးဂီတ သီခ်င္းမ်ားထြန္းကားမႈ အေပၚ၌ မ်ားစြာတည္ေန၏။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္မွာ ဂီတ သီခ်င္းမ်ား အထြန္းကားဆံုးေသာ အခ်ိန္ျဖစ္၍ ထိုဂီတကို မွီးကာ ဇာတ္ပြဲမ်ား တပါတည္းေပၚေပါက္လာေလသည္။ ရုပ္စံု စင္ေတာ္ျကီးမ်ားလည္း ထိုေခတ္တြင္ ေပၚေပါက္ခဲ့ေလသည္။ ယင္းသို့ စင္တင္၍ ကျပရန္ ရုပ္ေသး သဘင္မ်ား၊ ဇာတ္ပြဲမ်ား ေပၚေပါက္လာသည္နွင့္အတူ ျပဇာတ္အေရးအသားမ်ား ထြန္းကား ေခတ္စားလာေလသည္။ျပဇာတ္မ်ားမွာ ညဉ့္လံုး ေပါက္ ကျပရန္ ျဖစ္၍ ျပဇာတ္တိုကေလးမ်ားကို စတင္ ေရးသားျကေလသည္။ ေရွးေခတ္မ်ားက အီေနာင္၊ ရာမ စေသာ နန္းတြင္းျပဇာတ္ျကီးမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ္လည္း လြန္စြာ ရွည္လ်ား ျငီးေငြ့ဖြယ္ ေကာင္းေသားေျကာင့္ ဇာတ္ပြဲကျပ ခင္းက်င္းရန္ မသင့္ေလ်ာ္လွေခ်။ ထိုေျကာင့္ တညဉ့္တြင္းနွင့္ ဇာတ္ကြက္ လည္၍ ဇာတ္ခန္းဆံုးသည္အထိ ကျပနိုင္ရန္ ေဒဝကုမၻန္၊ ပါပဟိန္း စေသာဒ႑ဍာရီ ျပဇာတ္တိုကေလးမ်ားကို ဦးျကင္ဥက တီထြင္ေရးသားခဲ့ေလသည္။ ထိုျပဇာတ္မ်ားမွာ ဆရာျကီးဦးျကင္ဥ၏ ထင္ရွားေသာ ျပဇာတ္မ်ားျဖစ္၏။ စေလဦးပုညကလည္း ဇာတ္နိပါတ္ မဟာဝင္တို့ကို မွီး၍ ေဝႆနၱရာ၊ ေရသည္၊ ဝိဇယ စေသာ ျပဇာတ္မ်ားကို ညဉ့္လံုးေပါက္ ကျပရန္ ေရးသား ခဲ့သည္။ ယင္းသို့ျဖစ္၍ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဒုတိယပိုင္းကို ျပဇာတ္ေခတ္ဟုလည္း ေခၚဆိုနိုင္ေပသည္။ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဒုတိယပိုင္း၌ ေမတၱာစာ အေရးအသား သည္လည္း တမူထူးျခားကာ မ်ာစြာေခတ္စား၍ လာေလ သည္။ေရွးအခါက ေမတၱာစာမ်ားကို မ်ားေသာအားျဖင့္ ဘုရင္မင္းျမတ္တို့သို့ တင္သြင္းခဲ့ျကေသာ္လည္း ကုန္းေဘာင္ ေခတ္သို့ ေရာက္ေသာအခါ ေမတၱာစာ အေရးအသားကို ေဆြမ်ိုးမိတ္ေဆြတို့ အခ်င္းခ်င္း ကမ္းလွမ္းေပးပို့ေသာ စာအျဖစ္ အသံုးျပုလာျကေလသည္။ စေလ ဦးပုညသည္ ေမတၱာစာေရးရာတြင္ ေခါင္ကနာမည္ထြက္ခဲ့သူျဖစ္သည္။ မံုေရြး ဆရာေတာ္၊ က်ည္းကန္ ရွင္ျကီး၊ ရွင္ဥကၠံသမာလာ၊ ကင္းဝန္ မင္းျကီး၊ လယ္တီ ဆရာေတာ္တို့သည္လည္း ေမတၱာစာ အေျမာက္အျမား ေရးသားခဲ့ျက၏။ ယင္းသို့ ပင္ကိုယ္ဉာဏ္ ထုတ္၍ ေရးသားေသာ ပ်ို့ကဗ်ာမ်ားသာ ထြန္းကားသည္ မဟုတ္။ ပိဋကတ္ေတာ္လာ ပါဠိက်မ္းဂန္မ်ားနွင့္ သကၠတ ဘာသာေရး ေဗဒင္က်မ္း စသည္တို့ကို ဆရာေတာ္မ်ားက ျမန္မာျပန္ဆို ေရးသားမႈမွ မ်ားစြာအားရဖြယ္ရာ ရွိလွေလသည္။ ထို့ေျကာင့္ ဤကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဒုတိယပိုင္းကို ျမန္မာျပန္ ေခတ္ဟူ၍လည္း ေခၚဆိုထို္က္ ေပသည္။ယင္းသို့လွ်င္ လကၤ࿿ာ၊ စကားေျပ စေသာ အဖြဲ့အမ်ိုးမ်ိုး တို့ျဖင့္ တန္ဆာဆင္အပ္ေသာ စာေပပေဒသာ ကုန္းေဘာင္ ေခတ္ျကီးသည္ ကြ်မ္းက်င္သူ ပညာရွင္ စာဆိုေက်ာ္တို့၏ ဂုဏ္ေက်းဇူးေျကာင့္ ျမန္မာ စာေပသမိုင္းတြင္ ျကြားျကြားဝင့္ဝင့္ လန္းလန္းတင့္လ်က္ တည္ရွိနိုင္ခဲ့ေလသည္။

မ်ိုးျခားေခတ္နွင့္ လြတ္လပ္ျပီးေခတ္စာေပ

ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၁၂၄၇ ခုနွစ္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္ ၈ ရက္ေန့တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံတဝန္းလံုး အဂၤႅိပ္ နယ္ခ်ဲ့တို့၏ လက္ေအာက္သို့ က်ေရာက္ခဲ့ရသည္မွ အစ၊ ယေန့ အထိ တည္ရွိေသာ စာေပနွင့္ လြတ္လပ္ေရးရျပီး ေနာက္တြင္ လြတ္လပ္ျပီးေခတ္ စာေပဟု အမည္ေပးသင့္ ေပသည္။ယင္းသို့ ထီးက်ိုး စည္ေပါက္ရသည့္ ေခတ္တြင္ ျမန္မာ စာေပ ေလာကသည္ ေရွး ယခင္ေခတ္မ်ားကဲ့သို့ အရွိန္အဝါ တိုးတက္ေနမည္ကား မဟုတ္ေခ်။ ေခတ္အဆက္ဆက္က စာဆိုပညာရွိျကီးမ်ား၏ မေလွ်ာ့ေသာ လံု့လ၊ စြဲျမဲေသာ ဝိရိယျဖင့္ ျပုစုပ်ိုးေထာင္းခဲ့ေသာ စာေပပင္မျကီးသည္ အသီးအပြင့္တို့ျဖင့္ ေဝဆာ ျမိုင္ဆိုင္ တင့္တယ္လာရာမွ မ်ိုးျခားလက္ေအာက္သို့ အေရာက္တြင္ ေသြ့ေျခာက္ညွိုးနြမ္း သြားဖြယ္ရာရွိ၏။ သို့ရာတြင္ စာေပေလာက၌ မွတ္တမ္းတင္ ခ်ီးက်ူးထိုက္ေသာ ပညာရွိ ျကီးမ်ား၏ ျကိုးပမ္းမႈေျကာင့္ ေသြ့ေျခာက္လုဆဲဆဲ ျမန္မာစာေပ ပင္မျကီးသည္ အသြင္သစ္ အဆင္ဆန္းျဖင့္ ေဝဆာ ရွြင္လန္းလာျပန္ေလသည္။ နွစ္ေပါင္း အစိတ္ေက်ာ္ သံုးဆယ္နီပါး အဂၤႅိပ္စာသည္ ေရပန္းစားလ်က္ ျမန္မာစာသည္ တိမ္ေကာ ေပ်ာက္ကြယ္ လုမတတ္ ရွိေနရာမွ ဝိုင္၊ အမ္၊ ဘီ၊ ေအ ေခၚ ဗုဒၶဘာသာ ကလ်ာဏယုဝ အသင္းျကီးေျကာင့္ ျမန္မာစာေပ ပင္မျကီးသည္ ျပန္လည္ အသက္ဝင္လာ ေလသည္။ ဝိုင္၊ အမ္၊ ဘီ၊ ေအ အသင္းျကီးကို ၁၉၁၆ ခုနွစ္တြင္ ဦးဘေဘ၊ ဦးလွေဖ၊ ဦးေမာင္ျကီး၊ ဦးလွေအာင္၊ ေဒါက္တာ ဘရင္ အစရွိေသာ ပုဂၢိုလ္ျကီးမ်ားက ဦးစီး၍ တည္ေထာင္ခဲ့ေလသည္။ထိုအသင္းျကီးသည္ ၁၉၁၁ ခုနွစ္ဇူလိုင္လ ၄ ရက္ေန့ညတြင္တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ သူရိယ သတင္းစာကို ျကြေးေျကာ္သံအျဖစ္ ျပည္သူလူထု၏ ဟစ္တိုင္အျဖစ္ အသံုးျပုေလသည္။ယခင္ ေခတ္ေဟာင္း ျမန္မာစာေပ အေရးအသားမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ကဗ်ာ လကၤ࿿ာတို့ျဖင့္ တန္ဆာဆင္လ်က္ ရွိ၏။ စကားေျပ အေရးအသားကား အလြန္အားနည္း ေနသည္ကို ေတြရသည္။ ေတာေတာင္ ေရေျမ သဘာဝ အလွအပ တို့ကိုလည္းေကာင္း၊ မယ္ဖြဲ့ ေမာင္ဖြဲ့ အလြမ္းဖြဲ့ အရွိုက္ဖြဲ့တို့ကိုလည္းေကာင္း၊ ဇာတ္နိပါတ္ေတာ္မ်ားလာ ပ်ို့လကၤ࿿ာတို့ကိုလည္းေကာင္း၊ သာယာျငိမ့္ ေညာင္းစြာ ဖြဲ့ဆိုခဲ့ ျကေသာ္လည္း၊ မ်ိုးျခားလက္ေအာက္တြင္မူ ထိုေပ်ာ္ရွြင္မႈ သာယာမႈတို့ကို ဂရုမထားနိုင္ေတာ့ေခ်။ လြတ္လပ္ေရး ရရွိရန္ ကိုသာ ေလွာင္ခ်ိုင့္ငွက္ပမာ အာသာျပင္းျပေနသည့္ ဝိုင္၊ အမ္၊ ဘီ၊ ေအ ေခတ္ စာေပသမားမ်ာသည္ အနု အယဉ္ စာေပ မ်ားကို လက္လွြတ္လ်က္ ညီညြတ္ေရး၊ ဇာတိေသြး ဇာတိမာန္ တက္ျကြေရးတို့ကို အေရးေပးေသာ စာမ်ားကို သူရိယ သတင္းစာမွတစ္ဆင့္ တိုင္းျပည္လူထုသို့ တြင္တြင္ျကီး ျဖန့္ခ်ိလ်က္ ရွိေနျက၏။ အမ်ိုးကို စာေပျဖင့္ ျမွင့္တင္ေပးေသာ ပုဂၢိုလ္တို့အထဲတြင္ မစၥတာေမာင္မွိုင္း အမည္ခံ လြတ္လပ္ျပီး ေခတ္တြင္ အလကၤ࿿ာေက်ာ္စြာ ဘြဲ့ရဆရာျကီး ဦးလြန္းသည္ အထူး မွတ္တမ္းတင္ထိုက္ေသာ ပုဂၢိုလ္ျကီးျဖစ္ေပသည္။၁၉၂ဝ ျပည့္နွစ္တြင္ ဝိုင္၊ အမ္၊ ဘီ၊ ေအ အသင္းမ်ားကို စုစည္းလ်က္ ဂ်ီ၊ စီ၊ ဘီ၊ ေအ(ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာအသင္းခ်ုပ္) အျဖစ္ ဖြဲ့စည္းကာ ပညာေရး၊ စီးပြားေရး၊ ျကီပြားေရး၊ စာရိတၱ ျမွင့္တင္ေရး စသည္တို့ကို ေဆာင္ရြက္ ျကေလသည္။သူရိယ သတင္းစာကိုလည္း စာေပျမွင့္တင္ရာ ဌာနျကီး တစ္ခုအျဖစ္အသံုးျပုျက၏။ ထို ၁၉၂ဝ ျပည့္နွစ္၊ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၁၂၈၂ ခုနွစ္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္ ၁ဝ ရက္ေန့တြင္ အဂၤႅိပ္ အစိုးရတို့ အဓမၼျပ႒ဌာန္းလိုက္ေသာ ရန္ကုန္ ယူနီဗာစတီ အက္ဥပေဒကို ကန့္ကြက္သည့္ အေနနွင့္ ရန္ကုန္ေကာလိပ္နွင့္ ယုဒသန္ေကာလိပ္ ေက်ာင္းသားျကီးမ်ားသည္ တကၠသိုလ္ ကြ်န္ပညာကို သပိတ္ေမွာက္ျကေလသည္။ ဤသပိတ္ေမွာက္ မႈျကီးသည္ ျမန္မာျပည္ ပညာေရးအဆင့္အတန္းနွင့္ ျမန္မာစာေပ အဆင့္အတန္းကို ျမွင့္တင္ေပးခဲ့၏။ ျမန္မာျပည္တဝန္းလံုးတြင္ ျမန္မာစာကို အားေပးေသာ အမ်ိုးသား ေက်ာင္းျကီးမ်ား ေပၚေပါက္ေစခဲ့သည္သာမက ရန္ကုန္ျမို့ ဗဟန္းရပ္ကြက္တြင္ အမ်ိုးသား ေကာလိပ္ျကီးတစ္ခု တည္ေထာင္နိုင္ခဲ့ေလသည္။ထိုေနာက္ မ်ိုးခ်စ္စိတ္ထက္သန္လွေသာ သခင္အမည္ခံ လူငယ္လူရြယ္မ်ားသည္ ၁၉၃ဝ ျပည့္နွစ္တြင္ တို့ဗမာ အစည္းအရံုးျကီးကို တည္ေထာင္ရာ မ်ိုးခ်စ္စိတ္ထက္သန္ေရး၊ စာေပျမွင့္တင္ေရးတို့ကို အင္တိုက္ အားတိုက္ေဆာင္ရြက္ ေလသည္။စာေပ ျမွင့္တင္ေရး၌ အထူးသျဖင့္ ဘာသာျခားစာေပမွ ျမန္မာျပန္ဆို ေရးသားမႈကို ထိထိေရာက္ေရာက္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ျက ေလသည္။ ျမန္မာျပန္ဆိုေရးသားျခင္းမွာ ယခုမွသာ ေပၚေပါက္ လာသည္မဟုတ္၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဒုတိယပိုင္း အစဦး ေလာက္ကပင္ အင္ရွိ အားရွိ ေပၚေပါက္ခဲ့ျပီး ျဖစ္ေလသည္။ ထိုစဉ္က အိမ္နီးခ်င္း နိုင္ငံမ်ားက စာေပကို ျမန္မာျပန္ဆို ျခင္းျဖစ္ေသာ္လည္း တို့ဗမာအစည္းအရံုး ေခတ္တြင္မူ ကမၻာ့စာေပအမ်ား ပါဝင္ေသာ အဂၤႅိပ္ဘာသာမွ ျမန္မာ ျပန္ဆိုျခင္းျဖစ္၏။ သခင္ဘေသာင္း၊ သခင္သိန္းေမာင္ အစရွိေသာ တို့ဗမာ အစည္းအရံုး ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ျမန္မာျပန္ဆို ေရးသားမႈ၌ ဦးတည္ေခါင္းေဆာင္ေသာ လူငယ္ လူရြယ္မ်ားအျဖစ္ မွတ္တမ္း တင္ရေပမည္။ယင္းသို့ ကမၻာ့စာေပမ်ားကို ျမန္မာ ျပန္ဆိုျခင္းျဖင့္ ျမန္မာစာေပေလာကကို တစ္ဘက္တစ္လမ္းမွ ျမွင့္တင္ေပးေန ျကသည္နည္းတူ ေရွးပညာရွိမ်ား စီရင္ျပုစုခဲ့ေသာ စာေဟာင္း ေပေဟာင္းမ်ားကို ရွာေဖြစုေစာင္ ျဖန့္ခ်ီရန္ ျကိုးစားလ်က္ ရွိေသာ အသင္းျကီးတစ္ခုကိုလည္း ေတြ့ရ၏။ထိုအသင္းျကီး မွာ ၁၉၁ဝ ျပည့္နွစ္ မတ္လ ၂၉ ရက္ေန့တြင္ နိုင္ငံေရး လံုးဝမဘက္ ဝိဇၨာ သိပၸံ ပညာရပ္မ်ားနွင့္ စာေပတိုးတက္မႈ သက္သက္ကိုသာ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ မစၥတာဖာနီဗယ္၊ ဦးေမေအာင္ အစရွိေသာ ပုဂၢိုလ္ျကီးမ်ား တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ျမန္မာနိုင္ငံ သုေတသန အသင္းျကီး ျဖစ္ေလသည္။စာေပနွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ ေဟာေျပာပြဲမ်ား၊ ေဆြးေနြးပြဲမ်ားကို ျပုလုပ္ခဲ့ျက၏။ ထိုသုေတသန အသင္းျကီး၏ ေက်းဇူးေျကာင့္ တိမ္ျမုပ္လုဆဲဆဲ ျဖစ္ေနေသာ ေရွးေဟာင္း ျမန္မာစာေပသည္ တစ္ဖန္ ဆန္းသစ္လာေပသည္။ ထိုအသင္းျကီးတြင္ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရာထူးအမ်ိုးမ်ိုး၌ ပါဝင္ ေဆာင္ရြက္လ်က္ ျမန္မာစာေပ ေလာကကို ခ်ီးျမွင့္ ထူေထာင္ေသာ ပုဂၢိုလ္ျကီး တစ္ဦးကား ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းအုပ္ျကီးေဟာင္း ပါေမာကၡ ဦးေဖေမာင္တင္ ျဖစ္ေပသည္။မစၥတာ ဖာနီဗယ္၏ အျကံေပးခ်က္အရ ၁၉၄၈ ခုနွစ္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ ပညာျပန့္ပြားေရး အသင္းျကီးေပၚ ေပါက္လာ ျပန္သည္။ အဂၤႅိပ္ျမန္မာ နွစ္ဘာသာျဖင့္ လစဉ္ထုတ္ေဝေသာ 'ဂနၶေလာက' စာေစာင္သည္ ထိုအသင္း၏ျကြေးေျကာ္သံျဖစ္၏။ထိုစာေစာင္တြင္ နိုင္ငံေရး၊ ပညာေရး၊ ေဘာဂေဗဒပညာနွင့္ ေခတ္ေဟာင္းစာေပ၊ ေခတ္သစ္စာေပမ်ားကို ေရးသားထုတ္ေဝ လိုက္ရာ ျမန္မာစာေပေလာကသည္ အတန္ပင္ တင့္ရွြန္း လာေလသည္။ အထူးသျဖင့္ ေခတ္စမ္းကဗ်ာနွင့္ ေခတ္စမ္း စာေပမ်ားကို ဤအသင္းျကီးက ေမြးထုတ္ေပးလိုက္သည္ဟု ဆိုနိုင္ေပသည္။ေခတ္စမ္း ကဗ်ာနွင့္ ေခတ္စမ္း စာေပမ်ားတြင္ ဦးဦးဖ်ားဖ်ား ပါဝင္ျကသူမ်ားမွာ သိပၸံေမာင္ဝ (ဦးစိန္တင္)၊ တကၠသိုလ္ ေမာင္သန့္စင္ (ဦးေအးေမာင္)၊ ေဇာ္ဂ်ီ (ဦးသိန္းဟန္)၊ မင္းသုဝဏ္(ဦးဝန္)၊ ကုသ(ဦးတိုးေအာင္) စသူတို့ ျဖစ္ျက၏။ေခတ္စမ္းကဗ်ာနွင့္ စာေပကို စတင္မ်ိုးေစ့ခ်ရသည္မွာ လြယ္ေယာင္နွင့္ခက္ တိမ္ေယာင္နွင့္နက္လွ၏။ အခ်ို့ေသာ ပညာရွင္မ်ားက ေခတ္စမ္းသမားမ်ားကို ျမန္မာစာေပ အဖ်က္သမားမ်ားဟု အျပင္းအထန္ ေဝဖန္ျကေသာ္လည္း ေခတ္စမ္းသမားတို့၏ မေလွ်ာ့ေသာ လံု့လေျကာင့္ ေခတ္စမ္း ကဗ်ာနွင့္ စာေပမွာ နက္က်ယ္ရွိုင္းဝွမ္းလာျပီးလွ်င္ လူျကိုက္မ်ားလာေလသည္။ ထိုေခတ္စမ္း သမားမ်ား၏ ေကာင္းမႈေျကာင့္လွ်င္ပင္ ယခုေခတ္ ျမန္မာစာသည္ တည္တံ့ခိုင္ျမဲလာသည္ဟု ဆိုရေပမည္။ဤသို့ သစ္ဆန္းပြင့္လန္းေသာ ျမန္မာစာေပေခတ္ တစ္ဖန္ထြန္းေပၚလာေအာင္ အားေပးျမွင့္တင္ အျကံေပးေဆာ္ဩသူ တို့တြင္ မစၥတာ ဖာနီဗယ္၊ မစၥတာ ေတာ္စိန္ခို၊ မစၥတာ လုစ္၊ ဦးေဖေမာင္တင္ စေသာ စာေပပညာရွိျကီမ်ားလည္း ပါဝင္သည္။မစၥတာ ဖာနီဗယ္သည္ အိနၵိယ ပဋိညာဉ္ခံ ဝန္ထမ္းတစ္ဦးျဖစ္၍ ျမန္မာလူငယ္မ်ား အတြက္ ပညာေရးထူေထာင္ရန္ အထူးျကိုးပမ္းသူျဖစ္၏။ မစၥတာ ေတာ္စိန္ခိုမွာ ျမန္မာစာေပကို ျမတ္နိုးေသာ တရုတ္ အမ်ိုးသား တစ္ဦးျဖစ္လ်က္ သာသနာပိုင္ ခန့္ထားေရးကိစၥ၊ ပထမျပန္ စာေမးပြဲ၌ သီလရွင္မ်ား ဝင္ေရာက္ေျဖဆိုခြင့္ျပုရန္ ကိစၥ၊ တကၠသိုလ္၌ ျမန္မာစာေပကို သီးျခားဘာသာရပ္တစ္ခု အေနျဖင့္ သင္ျကားရန္၊ ကိစၥ၊ ေရွးေဟာင္းစာေပနွင့္ သမိုင္းကို ေဖာ္ေရးကိစၥတို့ကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေလသည္။ မစၥတာ လုစမွာ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ကမၻာ့အေရွ့အဖ်ား ရာဇဝင္ ပါေမာကၡတစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့သည့္ျပင္ ေရွးေဟာင္းျမန္မာ စာေပနွင့္ ေက်ာက္စာမ်ားကို အထူးေလ့လာကာ ျမန္မာ စာေပေလာကကို ထိေရာက္စြာ ျမွင့္တင္ခဲ့ေသာ ပုဂၢိုလ္ျဖစ္ေပသည္။ဤသို့ တစ္ဘက္မွ ေရွးေဟာင္းျမန္မာစာေပမ်ားကို အျမတ္တနိုး ဆည္းပူးျပုစုေနစဉ္ တို့ဗမာ အစည္းအရံုးဝင္ သခင္ လူငယ္မ်ား ပ်ိုးေထာင္ခဲ့ေသာ စာေပေလာကသည္ အတန္ပင္ သန္စြမ္း ျကီးထြားလာသည္ကို ေတြ့ရ၏။ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ျကီး ျဖစ္ပြားခါနီးတြင္ သခင္နု၊ ဗမာ့ေခတ္ ဦးအုန္းခင္၊ ျမန္မာ့အလင္း ဦးတင္စေသာ လူငယ္မ်ား စုေပါင္းကာ နဂါးနီ စာအုပ္ အသင္းကို တည္ေထာင္ျက၏။ ထိုအသင္းမွ ျမန္မာျပန္ဆိုထုတ္ေဝေသာ အထူးသျဖင့္ နိုင္ငံေရးစာအုပ္ စာတမ္းမ်ားကို မ်ိုးခ်စ္လူငယ္မ်ားသည္ အားပါတရ ဖတ္ရႈ ေလ့လာျက၏။ ထိုနဂါးနီ စာေပေခတ္တြင္ ျမန္မာျပန္ဆိုမႈ၌ စကားသစ္ စကား ဆန္းမ်ား ျကြယ္ဝတိုးပြား လာေလသည္။ယင္းသို့ ျမန္မာစာေပအေရးအသားသည္ ဆန္းသစ္စြာ အရွိန္ယူ၍ ေကာင္းေနစဉ္ ဒုတိယ ကမၻာစစ္မီးျကီး ဟုန္းဟုန္း ေတာက္လာေသာအခါ ျမန္မာစာေပေလာကသည္ အတန္ငယ္ ရပ္တန့္သြားသကဲ့သို့ ရွိေနေလသည္။ သို့ရာတြင္ တစ္နိုင္ငံလံုး လြတ္လပ္ေရး စိတ္ဓာတ္မ်ား လွ်မ္းလွ်မ္းေတာက္ ျဖစ္ေပၚ ေနခ်ိန္ ျဖစ္ရကား နိုင္ငံေရးနွင့္ ေတာ္လွန္ေရးကို အားေပးေသာ စာေပမ်ား ေပၚေပါက္လာရန္ ဖန္တီးေပးသကဲ့သို့ ျဖစ္လာ ေလသည္။ ျမန္မာစာေပနွင့္ စပ္လ်ဉ္း၍ စစ္အတြင္း မွတ္သားဖြယ္ေကာင္းေသာ မွတ္တိုင္ တစ္ခုသည္ကား ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၁၃ဝ၆ ခုနွစ္ နတ္ေတာ္လဆန္း ၁ ရက္ ေန့ကို အစိုးရနွင့္ ျပည္သူတို့က ပထမဆံုးေသာ စာဆိုေတာ္ ေန့ျကီးအျဖစ္ သတ္မွတ္နိုင္ျခင္းပင္ ျဖစ္ေပသည္။ နတ္ေတာ္လဆန္း ၁ ရက္ေန့ကို စာဆိုေတာ္ေန့အျဖစ္ သတ္မွတ္ျကသည္မွာ ေရွးျမန္မာဘုရင္မ်ား လက္ထက္ကလည္း နတ္ေတာ္လတြင္ စာဆို ပညာရွိျကီးတို့အား ဆုလာဒ္ ခ်ီးေျမ|ာက္စျမဲ ျဖစ္ေသာေျကာင့္ပင္။ ထိုနွစ္မွစ၍ ျမန္မာနိုင္ငံ စာေရးဆရာ အသင္း၏ လံု့လ ပေယာဂေျကာင့္ တစ္နွစ္ တစ္ျကိမ္ စာဆိုပညာရွိျကီးမ်ားအား ကန္ေတာ့ပူေဇာ္သည့္ စာဆိုေတာ္ေန့သည္ တည္ျမဲလ်က္ ရွိေလသည္။သီေပါ မင္းတရာျကီး ပါေတာ္မူျပီးသည့္ ေနာက္တေခတ္တြင္ ကာလေပၚဝတၳု အေရးအသားမ်ား အထူးေပၚထြက္ခဲ့ေလသည္။ ေခတ္ေဟာင္း ျမန္မာစာေပ သမိုင္းကို ေလ့လာလွ်င္ ဇာတ္နိပါတ္မ်ားကို မွီျငမ္းမျပုဘဲ စိတ္ကူးဉာဏ္ သက္သက္ျဖင့္ ေရးသားခဲ့ေသာ ဝတၳုမ်ိုးမွာ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ဦး၌ ေပၚေပါက္လာေသာ ရတနာ့ေျကးမံု ဝတၳုကို အထီးတည္း ေတြ့ရမည္ ျဖစ္၏။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ လြန္ခဲ့သည့္ နွစ္ေပါင္း ၅ဝ ခန့္အတြင္း ကာလေပၚဝတၳု သေဘာသက္ေရာက္ေသာ ဝတၳု အေရးအသားကို မေတြ့ရေခ်။ ၁၉ဝ၂ ခုနွစ္တြင္ ဦးဘိုးေဇာ္ ျပန္ဆိုေသာ ေရာ္ဗင္ဆန္ ကရူးဆိုးနွင့္ ၁၉ဝ၄ ခုနွစ္တြင္ ေကာင့္ေအာ့မြန္တီကရစၥတို ဝတၳုကို မွီျငမ္းျပုေသာ ဂ်ိမ္းလွေက်ာ္၏ ေမာင္ရင္ေမာင္ မမယ္မ ဝတၳုတို့ ေပၚထြန္းခဲ့၏။ ထိုဝတၳုနွင့္ မေရွး မေနွာင္း၌ပင္ ခ်ဉ္ေပါင္ရြက္သည္ ေမာင္မွိုင္းဝတၳု၊ ေမာင္တာေနာဝတၳု၊ စိန္ကေလး ဝတၳု ဘီေအေမာင္ဘသန္း ဝတၳု၊ စပယ္ပင္ဝတၳုနွင့္ ေရွြျပည္စိုးဝတၳုစသည္တို့ ေပၚခဲ့၏။ ( ေမာင္ရင္ေမာင္ မမယ္မ ဝတၳု ေမာင္မွိုင္းဝတၳု၊ ခ်ဉ္ေပါင္ ရြက္သည္။) ( ေမာင္တာေနာ ဝတၳု။) ( ျမန္မာ ကာလေပၚ ဝတၳုမ်ား။)ထိုေနာက္မစၥတာ ေမာင္မွိုင္း၏ မွာေတာ္ပံုဝတၳု၊ လယ္တီ ပ႑ဍိတ ဦးေမာင္ျကီး၏ ရာဇဝင္ ဝတၳုေတာ္ျကီးမ်ား၊ ပီမိုးနင္း၏ ကာလေပၚ ဝတၳုမ်ား ေပၚလာေလသည္။ ထိုေခတ္ အတြင္း၌ပင္ မဂၢဇင္းမ်ား၊ ဂ်ာနယ္မ်ား စသည္တို့ အဆက္မျပတ္ ထြက္ေပၚလာေလသည္။ဝတၳုမ်ား ထြန္းကားလာသည္နွင့္အမွ် ျမန္မာျပန္ဆိုမႈသည္ လည္း ေခတ္စားလာေလသည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္ျကီးျဖစ္၍ နဂါးနီအသင္းျကီး ပ်က္စီးခဲ့ေသာ္လည္း ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း၏ ျပန္လည္း ထူေထာင္ေရး စီမံကိန္းအရ ဘာသာျခား စာေပ မ်ားကို ျမန္မာဘာသာသို့လည္းေကာင္း၊ ျမန္မာ စာေပမ်ားကို နိုင္ငံျခား ဘာသာသို့လည္းေကာင္း ျပန္ဆိုျဖန့္ခ်ိရန္ အတြက္ ၁၉၄၇ ခုနွစ္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ ဘာသာျပန္ စာေပအသင္းကို တည္ေထာင္ လိုက္ေလသည္။ထိုအသင္းျကီးသည္ ျမန္မာ ျပန္ဆိုေရး သက္သက္ကိုသာ အားေပးသည္ မဟုတ္ဘဲ၊ တစ္နွစ္အတြင္း ထြက္ ေပၚလာေသာ ျမန္မာစာေပမ်ားကို အေကာင္းဆံုး ကာလေပၚ ဝတၳုဆု၊ သုတပေဒသာဆု စသည္ျဖင့္ စာေပဗိမာန္ဆုမ်ား ခ်ီးျမွင့္ကာ ျမန္မာစာေပ အေရးအသားကို ျမွင့္တင္ခဲ့ေလသည္။ ထိုမွတစ္ပါးလည္း ျမန္မာစြယ္စံုက်မ္းျကီးကို လည္းေကာင္း၊ လူထုသိပၸံက်မ္းျကီး မ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ စာစဉ္အမ်ိုးမ်ိုး ကို လည္းေကာင္း ျဖန့္ခ်ိ လ်က္ရွိရာ ျမန္မာဘာသာျပန္ စာေပ အသင္းဟု ေခၚတြင္ ခဲ့ေသာ စာေပဗိမာန္သည္ စာေပရိပ္ျမံုျကီးတစ္ခု ျဖစ္ေပသည္။ ဤသို့ျဖင့္ မ်ိုးျခားေခတ္နွင့္ လြတ္လပ္ေရး ရျပီးေခတ္ ျမန္မာ စာေပကို ျခံု၍ျကည့္လွ်င္ ေရွးေခတ္ေဟာင္းမ်ားနွင့္မတူ၊ တမူ ထူးျခားစြာ ဆန္းသစ္ ေပၚထြန္းေနသည္ဟု ဆိုနိုင္ေပသည္။

ကိုးကား
ျမန္မာစြယ္စံုက်မ္း အတြဲ (၁၀)