ရွင္မဟာရ႒သာရ
။
ျမန္မာစာေပသမုိင္းတြင္ ရွင္မဟာရ႒သာရ ဆရာေတာ္အား ပထမတန္းစား ပ်ိဳ႕ကဗ်ာမ်ားကို သီကံုးေရးဖြဲ႕သူ ပ်ိဳ႕စာေက်ာ္အျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ၾကသည္။ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ ေရးသားစီကံုးခဲ့ေသာ ကဗ်ာလကၤာမ်ားမွာ အေပ်ာင္းအႏြဲ႕၊ အယဥ္အေက်းမွစ၍ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ရေစရန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးအဖံုဖံု ဆန္းၾကယ္ေသာ ဘာသာေဝါဟာရ တို႔ျဖင့္ တန္ဆာဆင္၍ ေရးသားထားခဲ့ေလသည္။ အရွင္ျမတ္သည္ ရတုတို႔ကိုလည္း စပ္ဆိုခဲ့ေသာေၾကာင့္ ရတုအသစ္အဆန္း အမ်ိဳးမ်ိဳးကို တီထြင္ေရးဖြဲ႕သူ ရတုစာဆိုေတာ္ဟူ၍လည္း အသိအမွတ္ျပဳၾကေသးသည္။ ပ်ိဳ႕ႏွင့္ ရတုတို႔အျပင္ စာဆိုသည္ ေမာ္ကြန္းမ်ားကိုလည္း ေရးဖြဲ႕ခဲ့ရာ ပိဋကတ္ေတာ္ သမုိင္းအရ ေမာ္ကြန္း (၇)ေစာင္ ႐ွိသည္ဟု သိရ၏။ ယခုအခါ ပံုေတာင္ႏိုင္ေမာ္ကြန္း၊ ဝတ္႐ုံေက်ာင္းဘြဲ႕ေမာ္ကြန္းႏွင့္ မဂၤလာေစတီေတာ္ ေမာ္ကြန္းတုိ႔သာ ေတြ႕ရေတာ့သည္။
ကဝိအေမာ္ စာဆိုေက်ာ္ ရွင္မဟာရ႒သာရသည္ သာသနာႏွစ္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္၊ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၈၃ဝ ျပည့္ႏွစ္ ဝါဆိုလျပည့္ ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ အင္းဝေနျပည္ေတာ္၏ နားေဍာင္းသဖြယ္ျဖစ္ေသာ အင္းဝၿမိဳ႕လယ္ရပ္တြင္ ဖြားျမင္ေတာ္မူေပသည္။ ငယ္မည္မွာ ေမာင္ေမာက္္ဟု ေခၚတြင္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္႔ပ်ိဳ႕ နိဂံုးတြင္
`ေ႐ႊအင္းဝဟု၊ နန္းကျမင္ထင္၊ ၿမိဳ႕လယ္ခြင္၌၊ သခင္ဘုရား၊ တည္ထားသာသနာ၊ သခ်ၤာအမွန္၊ ႏွစ္ေထာင္လြန္၍၊ အစြန္ျမတ္မူ၊ ဆယ့္ႏွစ္ခုဝယ္၊ ဥတုဝႆ၊ မိုဃ္းေလေရွးဖ်ား၊ ေနသြားကရကဋ္၊ ေခၚမွတ္ေဝါဟာ၊ အာသဠာ၌၊ ပညာပြားပို၊ ကုသိုလ္သာလွ၊ ငါ့ကိုဘြားရာ၊ ခ်က္ျမွဳပ္႐ြာသည္၊ ေအာင္ခ်ာျပည္ႀကီး နားေဍာင္းတည္း´ ဟူ၍ စပ္ဆိုထားသည္။
႐ွင္မဟာရ႒သာရ၏ အဖကား ကေလးမိုးညွင္း၊ ခ်င္းလင္း၊ သက္၊ ၿမိဳ လူမ်ိဳးတုိ႔၏ အရပ္ေဒသမ်ားႏွင့္တကြ ရခိုင္တစ္ဝွမ္းလံုးကို စိုးပိုင္ေတာ္မူ၍ ပဲခူး-ျပည္ ထက္ဝက္ကိုေသာ္မွလည္း လက္နက္ခြန္အားျဖင့္ သိမ္းယူစိုးစံေတာ္မူေသာ ပထမမင္းေခါင္ၾကီး၏ သားေတာ္ ဆင္ျဖဴ႐ွင္ သီဟသူ၏ မိဖုရားႀကီးအျဖစ္ ဘိသိက္ခံေတာ္မူၿပီးလွ်င္ မြန္ျပည္အလံုးကို သိမ္းက်ံဳးယူငင္အုပ္စိုးေတာ္မူေသာ ႐ွင္ေစာပုဘုရင္မႀကီး၏ တူလည္းျဖစ္၊ သမက္လည္းျဖစ္ေတာ္မူေသာ ပုသိမ္ၿမိဳ႕စား ဗညားအိမ္၏ ေျမးေတာ္သူ ဓမၼပါလအမတ္ႀကီးျဖစ္သည္။ အမိကား (တုန္ခြန္သြင္း - အင္းဝတည္)ဟု ရာဇဝင္သေကၤတအရ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၇၂၆ ခုႏွစ္တြင္ အင္းဝျမိဳ႕ကို လက္မြန္မဆြ တည္ေထာင္ဖန္ဆင္း၍ မင္းျပဳေတာ္မူေသာ သတိုးမင္းဖ်ားႏွင့္ မိဖုရားေစာညိဳတို႔မွ ဖြားျမင္ေသာ သမီးေတာ္ ေစာနန္း၏ ျမစ္ျဖစ္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ ေရးဖြဲ႕ေသာ စတုဓမၼသာရေခၚ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕နိဂံုးတြင္….
`တက္ၾကံဝိုက္သိုင္း၊ ဘုန္းအလႈိင္းျဖင့္၊ တုိင္းျပည္လံုး၊ ယူက်ံဳးပိုက္ထုပ္၊ ထီးအုပ္သာျငိမ္၊ စည္းစိမ္ထူေျပာ၊ နတ္ႏွင့္ေလ်ာသား၊ ရွင္ေစာပုတူ၊ လႈိက္ဆူေက်ာ္ရွိန္၊ ပုသိန္မင္းေျမး၊ ဆက္ေရွးဘ႐ိုး၊ တို႔မိမ်ိဳးလည္း၊ သတိုးမင္းဖ်ား၊ တရားေစာင့္သံုး၊ ရန္လံုးထြင္ေျခြ၊ ေ႐ႊေျမအင္းဝ၊ တည္စနန္းထီး၊ ျပည္ေတာ္ႀကီး၌၊ သမီးျဖစ္ရင္း၊ ႏြယ္မယြင္းသည့္၊ စည္ကြင္းမထိမ္ လွည့္ေကာင္းတည္း´ဟူ၍ စပ္ဆိုေလသည္။
ထိုႏွစ္ဖက္ေသာ အမ်ိဳးတို႔မွ ရာဇေသြးပါေသာ ေမာင္ေမာက္အား (၅)ႏွစ္သား အရြယ္သို႔ေရာက္လွ်င္ မဟာေဆြေတာ္မ်ိဳးေတာ္ခ်င္းျဖစ္ေသာ မင္းသား၊ မင္းသမီးတို႔ႏွင့္ နန္းေတာ္ထက္မွာ ကဗ်ာလကၤာတို႔ကို ေလ့က်က္၏။ ထို႔ေနာက္ ရွစ္ႏွစ္အရြယ္၌ ဒုတိယမင္းေခါင္(ျမန္မာ ၈၄၂ - ၈၆၃)အား သားအမွတ္ျဖင့္ ေမြးျမဴရန္ ေပးဆက္၏။ အရည္အခ်င္းႏွစ္သက္ေတာ္မူေသာေၾကာင့္ သီဟိုဠ္ (သီရိလကၤာ)ေရာက္ ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးထံ၌ ဆက္လက္၍ သင္ရုိးျဖစ္ေသာ ပါဠိေတာ္က်မ္းတုိ႔ကိုလည္းေကာင္း၊ ေဗဒင္က်မ္း၊ ကဗ်ာႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ ဆန္းက်မ္း၊ အလကၤာက်မ္းတုိ႔ကိုလည္းေကာင္း သင္ယူတတ္ေျမာက္ေတာ္မူေလသည္။
ထိုသို႔ တတ္ေျမာက္ေတာ္မူသျဖင့္ တံတားဦးတည္ မဂၤလာေစတီေတာ္ေမာ္ကြန္းကို (၁၂)ႏွစ္သားအရြယ္တြင္ ေရးစပ္သီကံုးခဲ့သည္။ မဂၤလာေစတီေတာ္မွာ အင္းဝဘုရင္ ဒုတိယမင္းေခါင္၏ ေကာင္းမႈေတာ္ျဖစ္သည္။ ဘုရင္မင္းေခါင္ အိမ္ေရွ႕မင္းျဖစ္ေနစဥ္၊ တံတားဦးအရပ္တြင္ ညဥ့္အခါ၌ ဆီမီးေရာင္ကဲ့သို႔ တေျပာင္ေျပာင္ေတာက္ပ သည့္ နိမိတ္ထူး နိမိတ္ဆန္းျဖစ္ေပၚခဲ့၏။ သီဟိုဠ္ကၽြန္းတြင္ ဒု႒မဏိမင္းႀကီး မဟာေစတီေတာ္ကို တည္ေထာင္ေတာ္မူေသာအခါ ထြန္းလင္းမည့္ နိမိတ္ ျပျခင္းပင္ျဖစ္ေပသည္ဟု ယူဆကာ ထိုအရပ္၌ ေက်ာင္းေတာ္ေဆာက္လုပ္၍ ေစတီတည္ထားကိုးကြယ္ရန္ အၾကံေတာ္႐ွိခဲ့၏။ သကၠရာဇ္ ၈၄၂ ခုႏွစ္ မင္းအျဖစ္သို႔ ေရာက္ေသာအခါ ေရႊေက်ာင္းေတာ္ကို အလ်င္အျမန္ ေဆာက္လုပ္ေတာ္မူသည္။ မွန္နန္းရာဇဝင္၌လည္း `ဒုတိယ မင္းေခါင္ နန္းတက္ႏွစ္ သကၠရာဇ္ ၈၄၂ ခုႏွစ္ တြင္ မဂၤလာေစတီတည္သည္။ ၈၅၈ ခုႏွစ္တြင္ အလယ္ဌာပနာတည္။ ၈၆၁ ခုႏွစ္ အၿပီးသို႔ ေရာက္ေတာ္မူသည္´ဟု ကိုးကားေဖာ္ျပထားရာ သကၠရာဇ္ ၈၆၁ခုႏွစ္တြင္ ေစတီၿပီးသည္ဟု သိရသည္။ ရွင္မဟာရ႒သာရ၏ ေမာ္ကြန္းတြင္ သကၠရာဇ္ ၈၅၈ ခုႏွစ္ အလယ္ဌာပနာ ၿပီးသည္အထိသာ ပါရွိသျဖင့္ စာဆိုသည္ အလယ္ဌာပနာ အၿပီးတြင္ ဤေမာ္ကြန္းကို စပ္ဆိုခဲ့သည္ဟု ယူဆဖြယ္႐ွိေပသည္။ စာဆုိသည္ ယင္းေမာ္ကြန္းတြင္ ဘုရင္၏ ဘုန္းေတာ္ဘြဲ႕၊ ဓာတ္ေတာ္ပို႔ေဆာင္သည့္ အခမ္းအနား၊ သဘင္အခင္းအက်င္း၊ အလွဴပစၥည္းစာရင္းႏွင့္ ဓာတ္ေတာ္ဌာပနာပံုတို႔ကို တစ္ကန္႔စီ ခြဲျခားျပဆိုထားသည္။
ထို႔ေနာက္ ရွင္မဟာရ႒သာရသည္ အသက္ (၁၆)ႏွစ္ အ႐ြယ္တြင္ ဘူရိဒတ္လကၤာၾကီးကို စပ္ဆိုေတာ္မူၿပီးေနာက္ ဟတၳိပါလဇာတ္ပ်ိဳ႕ကို ေရးသားစီကံုးပါဟု ဒုတိယမင္းေခါင္ႏွင့္ ေတာင္နန္းစံမိဖုရားႀကီး အတုသီရိဓမၼေဒဝီ အေပါင္းတို႔အား နားတန္ဆာဆင္စိမ့္ေသာငွာ သက္ေတာ္ (၂၆)ႏွစ္တြင္ ေရးသားစပ္ဆိုေတာ္မူခဲ့ေလသည္။
ရွင္မဟာရ႒သာရ ေရးသားသီကံုးခဲ့ေသာ ကဗ်ာလကၤာမ်ားမွာ အေပ်ာင္းအႏြဲ႕ အယဥ္အေက်းမွစ၍ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ ရွိေစရန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးအဖံုဖံု ဆန္းၾကယ္ေသာ ဘာသာေဝါဟာရတို႔ျဖင့္ တန္ဆာဆင္၍ ေရးသားခဲ့ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရွင္မဟာရ႒သာရ၏ ကဗ်ာလကၤာမ်ားကို ဖတ္႐ႈရသည့္အခါ ရွင္မဟာရ႒သာရ၏ စိတ္ေနစိတ္ထားမ်ားကို ဖတ္႐ႈသူတိုင္း စိတ္၌ပင္ ထင္ျမင္လာေစ၏။
ရွင္မဟာရ႒သာရသည္ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ကို မည္သည့္ခုႏွစ္သကၠရာဇ္တြင္ ေရးသားခဲ့ေၾကာင္း အေသအခ်ာ မသိရပါ။ မဂၤလာေစတီေတာ္ ဒါယကာ ဒုတိယမင္းေခါင္ ေတာင္းပန္ေသာေၾကာင့္ ေရးသားဖြဲ႕ဆိုခဲ့ျခင္း ျဖစ္ရကား သကၠရာဇ္ ၈၄၂ မွ ၈၆၃ ခုႏွစ္အတြင္း ေရးသားေပမည္ဟု မွတ္ယူရေပသည္။ သကၠရာဇ္ ၈၈၅ ခုႏွစ္၊ တပို႔တြဲလဆန္း (၁၂)ရက္ စေနေန႔ (ေရႊနန္းေၾကာ့႐ွင္ နရပတိလက္ထက္) တြင္ ပုရပိုက္ေပၚ၌ ေရးသားၿပီးစီးေၾကာင္းကိုကား စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ နိဂံုးလကၤာအရ သိသာထင္ရွားေတာ့သည္။
ပညာသင္ယူခဲ့ေသာ ေရႊဥမင္ေက်ာင္း ကဗ်ာ့ဝိဒူ၊ ကဗ်ာ့ပါရဂူျဖစ္ေသာ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ ျပဳမူခဲ့သမွ် ကဗ်ာမ်ားအနက္ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ကဗ်ာသည္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္သည္။ သဒၵါလကၤာရ၊ အတၱာလကၤာရတို႔ျဖင့္ အဆန္းတၾကယ္ ဉာဏ္စြမ္းကုန္ မြမ္းမံျခယ္လွယ္ကာ ဖြဲ႕ဆိုထားသည္ျဖစ္ရာ ကဗ်ာ့ဂုဏ္ရည္ ထြန္းေတာက္လွပါသည္။ အျပစ္ေဒသတို႔မွ ကင္းစင္ၿပီးလွ်င္ ဂုဏ္ (၁ဝ)ပါး၊ ရသ(၉) ပါးတို႔ျဖင့္ ျပည့္စံုလွသည့္ အားေလ်ာ္စြာ ပညာဆည္းပူးသူ အေပါင္းတုိ႔မွ မွီျငမ္းျပဳရာ ငြားငြားစြင့္စြင့္ ဖူးပြင့္ေဝဆာလ်က္႐ွိေပေသာ ပညာပေဒသာပင္ၾကီးဟု ဆိုထိုက္လွေပသည္။
ဥပမာ၊ ဥပစာတို႔ျဖင့္ စကားလံုးခ်င္း မထပ္ေစမူ၍ တစ္မ်ိဳးတစ္ဖံုစီ ဖြဲ႕ဆိုစီကံုးထားရကား၊ ပဥၥသီခနတ္မင္းသည္ ဥသွ်စ္မွည့္အဆင္း႐ွိေသာ ေဗဠဳဝေစာင္းေတာ္ကို ထံတ်ာေတးဖြဲ႕၍ ေလးတြဲ႕ႏြဲ႕ေႏွာင္းစြာ သီဆိုတီးဘိသည့္အလား ဖတ္နာသူအေပါင္းတို႔၏ ဟဒယႏွလံုးအိမ္ကို လြန္ကဲစြာ ၾကည္႐ႊင္ႏွစ္လိုေစႏိုင္ေတာ့သည္သာ။
ဤကိုးခန္းပ်ိဳ႕သည္ ဘုရားေဟာဝီသတိနိပါတ္ေတာ္လာ `ဟတၳိပါလ´ဇာတ္ေတာ္ကို ဖြဲ႕ဆိုထားျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ထိုပ်ိဳ႕ကို ဟတၳိပါလပ်ိဳ႕၊ စတုဓမၼသာရပ်ိဳ႕၊ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ဟူ၍ အမည္သံုးပါးျဖင့္ေခၚ၏။ ကိုးခန္းဟူသည္ကား…
(၁) ဟတၳိပါလ ေတာထြက္ခန္း
(၂) အႆပါလ တစ္ခန္း
(၃) ေဂါပါလ တစ္ခန္း
(၄) အဇပါလတစ္ခန္း
(၅) ပုေရာဟိတ္တစ္ခန္း
(၆) ပုဏၰားမတစ္ခန္း
(၇) ဧသုကာရီတစ္ခန္း
(၈) မိဖုရားတစ္ခန္း
(၉) ခုနစ္ျပည္ေထာင္ ဇာတ္ေပါင္းတစ္ခန္းတို႔ ျဖစ္သည္။
ဒုတိယမင္းေခါင္သည္ သကၠရာဇ္ ၈၆၃ ခု၊ တန္ခူးလျပည့္ေက်ာ္ (၅) ရက္ေန႔တြင္ နတ္ျပည္စံေတာ္မူေလသည္။ သကၠရာဇ္ ၈၈၈ ခုႏွစ္ ဒုတိယမင္းေခါင္ နတ္ျပည္စံ၍ (၂၅)ႏွစ္ေရာက္မွ ဤ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ကို နိဂံုးခ်ဳပ္ရသည္ျဖစ္၍ ရွင္မဟာရ႒သာရသည္ ဒုတိယမင္းေခါင္ႏွင့္ မိဖုရားေခါင္ႀကီးတို႔အား ရည္မွန္းတမ္းတ သတိရေသာအားျဖင့္….
`မင္းစိုးေဆြစံ၊ ေရႊဘံုေပ်ာ္ေညာင္း၊ ဗိမာန္ေျပာင္းလည္း၊ ဇာတ္ေပါင္းၿပီးခ်ဳပ္၊ စာကိုးအုပ္ျဖင့္၊ ထုပ္ထုပ္ပိုက္ပိုက္၊ သၿဂႋဳဟ္လိုက္၏။ တိုက္႐ိုက္နတ္နား၊ ၾကားပါေလ၍ နားေစခလို၊ ေတာင့္တဆိုသည္၊ ကုသိုလ္ေဝငွ ဆင့္ေလာင္းတည္း´ဟူ၍ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ နိဂံုးတြင္ စပ္ဆုိထားေလသည္။
သကၠရာဇ္ ၈၈၆ ခုႏွစ္တြင္ မိုးညွင္းစလံုသည္ ျမန္မာျပည္အတြင္းသို႔ ခ်ဥ္းနင္းဝင္ေရာက္ တိုက္ဖ်က္ေလေတာ့သည္။ ျပည္ဘုရင္ သတိုးမင္းေစာလည္း မိုးညွင္းစလံုႏွင့္ ပူးေပါင္းၿပီးလွ်င္ ျပည္ဘုရင္က ေရေၾကာင္း၊ မိုးညွင္စလံုက ကုန္းေၾကာင္းခ်ီ၍ အင္းဝျမိဳ႕ကို တုိက္ခိုက္ေခ်ေတာ့သည္။ အင္းဝဘုရင္ ေ႐ႊနန္းေၾကာ့႐ွင္ နရပတိလည္း အုန္းေပါင္းခံုမႈိင္းႏွင့္ေပါင္း၍ အင္းဝၿမိဳ႕တြင္းက ခံႏွင့္၏။ သို႔ျငားလည္း အားမတန္သည္ႏွင့္ အင္းဝၿမိဳ႕မွ ထြက္ၿပီးလွ်င္ အေရွ႕ဘက္ ဆင္ေခါင္းဝက္ဝင္အရပ္သို႔ ဆုတ္ခြာေတာ္မူရေခ်သည္။
မိုးညွင္းစလံုသည္ ျပည္ဘုရင္ သတိုးမင္းေစာကို အင္းဝ၌ နန္းတင္ၿပီးလွ်င္ (၃)ရက္ၾကာေသာ္ ဆင္ေကာင္း၊ ျမင္းေကာင္း အမ်ားကို သိမ္းယူ၍ စစ္ကိုင္းဆိပ္သို႔ကူးကာ ျပန္ေလသည္။ မိုးညွင္းစလံု ျပန္ေလလွ်င္ ျပည္ဘုရင္ သတိုးေစာသည္ ေ႐ႊနန္းေၾကာ့႐ွင္ နရပတိႏွင့္ အုန္းေပါင္းခံုမႈိင္းတို႔ ဝန္းရံတုိက္ခိုက္မည္စိုးသျဖင့္ အင္းဝမွ ျပည္ျမိဳ႕သို႔ စုန္ေတာ္မူေလသည္။ ျပည္ဘုရင္ သတိုးမင္းေစာသည္ ေ႐ႊနန္းေၾကာ့ရွင္ နရပတိ သမီးေတာ္ ရွစ္ႏွစ္အ႐ြယ္ရွိ `သီရိဘုန္းထြဋ္´ကို ေတြ႕၍ ျပည္ၿမိဳ႕သို႔ ေခၚေဆာင္သြားေတာ္မူသည္။ ထို႔အျပင္ ရွင္မဟာရ႒သာရကိုလည္း တစ္ပါတည္း ပင့္ေဆာင္သြားေလသည္။
႐ွင္မဟာရ႒သာရသည္ ျပည္ၿမိဳ႕သို႔ ႐ုတ္တရက္ လုိက္ပါေတာ္မူရသျဖင့္ မိမိ တစ္ခန္းစီေရးဖြဲ႕ထားေသာ ဟတၳိပါလပ်ိဳ႕ ရွစ္ခန္းကိုသာလွ်င္ စုေဆာင္းယူေဆာင္သြားႏုိင္ခဲ့ေတာ့သည္။ နဝမအခန္း (ဝါ) ေနာက္ဆံုးဇာတ္ေပါင္းခန္း အလံုးစံုကို သီကံုးထားသည့္ ပုရပိုက္မွာမူ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ရွိ တပည့္မ်ားထံတြင္ က်န္ရစ္ခဲ့ေတာ့သည္။ သို႔ကလို (၇)ႏွစ္မွ် ေပ်ာက္ကြယ္၍ေနခဲ့ရာမွ စစ္ကိုင္းတြင္ က်န္ရွိေနေသာ ဇာတ္ေပါင္းခန္း ပုရပိုက္ကို ျပည္ၿမိဳ႕ ဆင္ျဖဴ႐ွင္ သတိုးမင္းေစာလက္ထက္တြင္ မပ်က္မစီးဘဲ ျပန္လည္ရရွိခဲ့ေလသည္။
ျပည္ၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ေနေသာ ရွင္မဟာရ႒သာရကို ျပည္ဘုရင္ သတိုးမင္းေစာသည္ `မင္းတုန္း´မည္ေသာ အရပ္တြင္ ေက်ာင္းသံုးေက်ာင္း (ပုထိုးေက်ာင္း၊ ေတာင္ခြင္ေက်ာင္း၊ မင္းတုန္းေက်ာင္း)ကို အပ္လွဴၿပီးလွ်င္ မဟာသံဃရာဇ သာသနာပိုင္ ခန္႔ေတာ္မူေလသည္။ ထို႔ေနာက္ ဆံေတာ္ရွင္ဘုရားေျမာက္ဘက္တြင္လည္း ထီးျဖဴ႐ုံေက်ာင္းသစ္တစ္ေဆာင္ကို ထပ္မံေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းေတာ္မူျပန္သည္။ ေန႔စဥ္ေန႔တုိင္း စားေတာ္ဦး ဟင္းႏွစ္ခြက္ ကပ္လွဴသည့္အျပင္ ေဆာင္းဦးေပါက္ တန္ေဆာင္မုန္းလမ်ားတြင္ ခင္းက်င္းျမဲျဖစ္ေသာ ကထိန္ပြဲမ်ား၌လည္း ေစတနာ သဒၶါတရားထက္သန္စြာျဖင့္ ခ်ီးျမွင့္ေတာ္မူသည္။ ထို႔ေနာက္ တျပက္သာအရပ္တြင္ ေနာက္ထပ္ ေက်ာင္းသစ္တစ္ေဆာင္ကိုလည္း ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းေတာ္မူျပန္သည္။ သို႔ျဖစ္ရာ ေ႐ွးဦးစြာလွဴေသာ ပုထိုးေက်ာင္း၊ ဆံေတာ္ရွင္ဘုရား ေျမာက္ဘက္တြင္ ထီးျဖဴ႐ုံေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္း၊ တျပက္သာတြင္ ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္း စုစုေပါင္း (၅) ေက်ာင္း လွဴဒါန္းျခင္းကို ခံယူရရွိေတာ္မူေလသည္။
ျပည္ဘုရင္ ဆင္ျဖဴရွင္ သတုိးမင္းေစာ နတ္ျပည္စံလြန္ေတာ္မူၿပီးေနာက္ သကၠရာဇ္ ၈၈၈ ခုတြင္ သားေတာ္ ဘုရင္ေထြးသည္ ခမည္းေတာ္အ႐ိုက္အရာေတာ္ျဖစ္ေသာ ေရႊထီးေရႊနန္းကို သိမ္းျမန္းစိုးစံ အုပ္ခ်ဳပ္ေတာ္မူခဲ့သည္။ ဘုရင္ေထြးသည္ မင္းျဖစ္ျပီး မၾကာမီမွာပင္ ျပည္ၿမိဳ႕အေရွ႕ တာတစ္ေတာင္ကြာအရပ္တြင္ ဆုေတာင္းျပည့္ မဂၤလာေစတီအနီး ေရႊနန္းေတာ္တမွ် ခမ္းနားႀကီးက်ယ္လွေသာ ဘံုကိုးဆင့္ရွိ ေရႊေက်ာင္းေတာ္ႀကီးကို သစ္လံုးတုိင္ႀကီးမ်ားျဖင့္ တန္ဆာဆင္ကာ တန္ေဆာင္း၊ ဇရပ္၊ သိမ္၊ ပိဋကတ္ေတာ္တို႔ႏွင့္တကြ ႐ွင္မဟာရ႒သာရအား အခြန္တစ္ေထာင္ထြက္ ဥယ်ာဥ္ (၂)ရပ္ကိုလည္း လွဴေတာ္မူသည္။
ရွင္မဟာရ႒သာရသည္ အဆိုပါေက်ာင္းၾကီး၌ တပည့္ရဟန္းသံဃာတို႔အား စာေပပို႔ခ်ကာ သီတင္းသံုးေတာ္မူစဥ္ ျပည္ဘုရင္ ဆင္ျဖဴရွင္ သတိုးမင္းေစာ၏ သားေတာ္ ဘုရင္ေထြးအား တုိင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ မင္းလုပ္သည့္ အေရးအရာမ်ား၌ အလိမၼာတိုးပြားေစရန္ ရည္သန္၍ သကၠရာဇ္ ၈၉၁ ခု ဝါဆိုလျပည့္ ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ `သံဝရပ်ိဳ႕´ ကို စပ္ဆိုၿပီး ဆံုးေတာ္မူေလသည္။
ထိုအေၾကာင္းကို ႐ွင္မဟာရ႒သာရသည္ သံဝရပ်ိဳ႕နိဂံုး၌ ….
`သကၠရစ္သခ်ၤာ၊ ရွစ္႐ြာအစ၊ နဝအလယ္၊ ေႏွာင္းဆြယ္ဧက၊ ပုဏၰျပည့္ညီ၊ တီထီဆန္းတက္၊ ဆယ့္ငါးရက္၀ယ္၊ …. တိုင္းကားျပည္႐ြာ၊ ခ်မ္းသာေျမာ္႐ႈ၊ ၿပီးေအာင္ျပဳ၍၊ ႐ွင္ျဖဴ႕႐ွင္သား၊ မင္းတရားကို စိတ္ျပားလိမၼာ၊ ပြားစိမ့္ငွာလွ်င္၊ ဤစာေက်းဇူးဆပ္သတည္း´ဟူ၍ စပ္ဆိုထားေတာ္မူသည္။
ရွင္မဟာရ႒သာရ အရွင္ျမတ္သည္ ေလာကလူသားတို႔အား ေလာကေရး၊ ဓမၼေရး၊ ရာဇေရးဟူေသာ အေရးသံုးပါးတို႔တြင္ တတ္သိလိမၼာေစရန္ ဂုဏ္ေျမာက္တင့္တယ္လွသည့္ စာေပရတနာအျဖာျဖာကို ေရးသားျပဳစုေတာ္မူခဲ့ေလသည္။ ေရးသားျပဳစုေတာ္မူခဲ့ေသာ စာစုတို႔မွာ….
ပ်ိဳ႕ ။ ။ ဘူရိဒတ္လကၤာႀကီးပ်ို႕၊ ဘူရိဒတ္ ဇာတ္ေပါင္းပ်ိဳ႕၊ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕၊ ဂမၻီသာရပ်ိဳ႕၊ သံဝရပ်ိဳ႕။
ေမာ္ကြန္း။ ။ `ၾကားပိမ့္နတ္႐ွင္´ ခ်ီ တံတားဦး မဂၤလာေစတီေတာ္ေမာ္ကြန္း၊ `သံုးဆယ့္ႏွစ္ပါး´ ခ်ီ တံတားဦးမဂၤလာေစတီေမာ္ကြန္း၊ ပံုေတာ္ပံုေတာင္ႏိုင္ေမာ္ကြန္း၊ မိတၳီလာကန္ေတာ္ဘြဲ႕ေမာ္ကြန္း၊ မဂၤလာေအာင္ပြဲေတာ္ပြဲ ရည္တက္ေမာ္ကြန္း၊ ရတနာပူရ ၿမိဳ႕တည္ေမာ္ကြန္း၊ ဝတ္႐ုံေက်ာင္းဘြဲ႕ေမာ္ကြန္း။
လကၤာ ။ ။ နဝဘာအင္းဆိုနည္းလကၤာ၊ ဒုတိယမင္းေခါင္ ေရႊနန္းတက္လကၤာ၊ ေရႊစက္ေတာ္သြား ေတာလားလကၤာ၊ ေရႊစက္ေတာ္ရာ ဘုရားရွိခိုးလကၤာ၊ ေက်ာင္းသား သာမေဏတို႔အား ဆံုးမစာလကၤာ၊ ေရႊနန္းေၾကာ့ရွင္ထံ ဆက္သြင္းသည့္ မ်က္ေျဖလကၤာ၊ ကုကၰဳဋဂၤါသွ်တၱရာလကၤာ၊ `စာသင္ပထမ´ ခ်ီသတ္ပံုလကၤာ။
ဧကပိုဒ္ ။ ။ ပဒုမၼာၾကာဆိုနည္းဘုရားဘြဲ႕ရတု၊ မုတၱာရြဲသီဆိုနည္းမယ္ဘြဲ႕ရတု၊ ပုလဲတစ္တန္႔ သႏၲာတစ္တန္႔ဆိုနည္း မယ္ဘြဲ႕ရတု၊ ဘုရင့္ထံဆက္သြင္းသည့္ ရတုမ်ား၊ ႐ွင္မဟာသီလဝံသ၏အေမးကို ေျဖဆိုေသာ ရတု၊ စာသင္သားတို႔အား ဆံုးမစာရတု၊ သိၾကားတုိင္ရတု။~~~~~
ပိုဒ္စံုရတု။ ။ `ေတာင္ထဲတြန္႔မယ္ဘြဲ႕ရတု၊ သန္လ်က္ခ်နည္း မယ္ဘြဲ႕ရတု၊ ဘုရားတုိင္င္ႏွင့္ ႐ိုး႐ိုးမယ္ဘြဲ႕ရတုမ်ား၊ ပဒုမၼာၾကာဆိုနည္း ေမာင္ဘြဲ႕ရတု၊ ရခိုင္ျပည္မွ ျမန္မာျပည္သို႔ တမ္းတရတု၊ ဒုတိယမင္းေခါင္ထံဆက္ ပရိတ္သစၥာတုိင္ရတု၊ ေမတၱာစာရတု၊ သီရိသခၤယာသို႔ေပး ေမတၱာစာရတု၊ ျပည္ၿမိဳ႕ ဝံေတာင္လယ္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသို႔ ေလွ်ာက္ေမးသည့္ ရတုမ်ား။
ေက်ာက္စာ။ ။ နရပတိမင္းႀကီး၏ သမီးေတာ္ ေရႊအိမ္သည္မင္းသမီး ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခဲ့သည့္`ရတနာ့ဗိမာန္´ေက်ာက္စာ၊ တံတားသီးမဂၤလာေစတီေတာ္ ေက်ာက္စာ စသည္တို႔ျဖစ္သည္။
ရွင္မဟာရ႒သာရဆရာေတာ္္သည္ သကၠရာဇ္ ၈၉၂ တြင္ ျပည္ၿမိဳ႕၌ပင္ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္ အလွည့္က် သီတင္းသံုးခဲ့ေသာ ေက်ာင္းႀကီးမ်ားတြင္ မည္သည့္ေက်ာင္း၌ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခဲ့ေၾကာင္း ခိုင္မာသည့္ စာေပ အေထာက္အထား ယေန႔တုိင္ မေတြ႕ရေသးေပ။
သို႔ေသာ္ သံဃရာဇာ သာသနာပိုင္လည္းျဖစ္၊ မင္းဆရာလည္းျဖစ္၊ တပည့္မ်ားစြာ ေပါမ်ားေသာ ေက်ာ္ၾကားလွသည့္ စာဆိုေက်ာ္ အရွင္ျမတ္အတြက္ ေရွး႐ိုးစဥ္လာ ေတြ႕ရွိေနက်ျဖစ္ေသာ အ႐ိုးအိုးေစတီရွိရေပမည္။ ဆရာေတာ္၏ အ႐ိုးအိုးေစတီႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ စာေပအေထာက္အထားတစ္ခုကို ၁၉၃၉ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ (၄)ရက္ေန႔ထုတ္ သူရိယ သတင္းစာတြင္ ေမွာ္ဘီဆရာသိန္းက `ျပည္ၿမိဳ႕ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ အ႐ိုးအိုးဂူ´ဟု ေဆာင္းပါး၌ ဓာတ္ပံုႏွင့္တကြ ေရးသားေဖာ္ျပထားသည္။ ယခုအခါ ေဆာင္းပါးပါ ဓာတ္ပံုမွာ အ႐ိုးအိုးေစတီ၏ ေအာက္ေျခ အုတ္ခံုမွ်သာ က်န္ရွိေနသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ `႐ွင္မဟာရ႒သာရ သေရေခတၱရာ သမုိင္းဝင္ေနရာမ်ား စာတမ္း´ ၌ ဆရာေတာ္ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ၏ အ႐ိုးအိုးေစတီႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျပည္ၿမိဳ႕ သက္ၾကီး႐ြယ္အို လူပုဂၢိဳလ္အခ်ိဳ႕ထံ စံုစမ္းေမးျမန္း ေလွ်ာက္ထားရာ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္က သက္ေတာ္ (၇၀)အ႐ြယ္ ဓမၼကထိက ဆရာေတာ္ႀကီး ဦးဝိဇယ ဆရာေတာ္ႀကီးက ျပည္ျမိဳ႕ ဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားတြင္ ရာဇဝင္လုိက္စားသည့္ ရာဇဝင္ေက်ာ္ သုဒႆနဆရာႏွင့္ ကိုရင္ဘဝက အတူသီတင္းသံုးစဥ္ ယခုအထိမ္းအမွတ္ေက်ာက္တုိင္ စိုက္ထူထားရာအနီးတြင္ ေစတီပ်က္အုတ္ခံုသဖြယ္ ေနရာကို ေတြ႕ရွိၿပီး၊ ထိုေစတီသည္ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ အ႐ိုးအိုးေစတီျဖစ္ေၾကာင္း ဆရာေတာ္ သုဒႆနက ေျပာျပခဲ့သည့္အျပင္ ဝါဝင္ဝါထြက္မ်ား၌ အမႈိက္သ႐ိုက္မ်ား ရွင္းလင္း၍ ပန္း ဆီမီးပူေဇာ္ခဲ့သည္ကို ၾကံဳခဲ့ရဖူးေၾကာင္း မိန္႔ၾကားခဲ့သည္။ ထုိစကားမိန္႔ဆိုခ်က္ကို နာဠာဂီရိဆရာေတာ္ႀကီးကလည္း အလားတူစြာ ေထာက္ခံခဲ့သည့္အျပင္ မူလကံဦးေက်ာင္းဆရာေတာ္ႀကီး၏ တပည့္တပန္း သက္ႀကီး႐ြယ္အိုအခ်ိဳ႕တို႔ကလည္း လက္ရွိေတြ႕ျမင္ေနရသည့္ အ႐ိုးအိုးေစတီျဖစ္သည္ဟု ေျပာၾကသည္´ကို ေဖာ္ျပထားေပသည္။
ယခုအခါ ဆရာေတာ္ၾကီးမ်ား ညႊန္ျပေသာေနရာတြင္ ယခင္လွည္းလမ္းေၾကာင္းမွ ေရစီးေျမာင္းျဖစ္ၿပီး၊ ေရစီးေျမာင္းမွ ေတာနက္ေသာ ေခ်ာင္းျဖစ္ေနၿပီး၊ အ႐ိုးဂူေစတီမွာ ေခ်ာင္းထဲသို႔ ၿပိဳက်ပ်က္စီးလ်က္ရွသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ အုတ္ခံုပလႅင္၌ အသံုးျပဳထားေသာ အုတ္အ႐ြယ္အစားမွာ အလ်ား ၁၄ လက္မ၊ အနံ ၇ လက္မ၊ ထု ၂ လက္မ ရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၄င္းအုတ္ခ်ပ္မ်ားကို ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ အင္းဝေခတ္အုတ္ျဖစ္ေၾကာင္း သက္ေသခံလ်က္ ရွိေနေပသည္။
ေခ်ာင္းေရတုိက္စားသျဖင့္ ၾကာလွ်င္ အုတ္အစအနမ်ားပင္ ေတြ႕ရေတာ့မည္မဟုတ္ေပ။ ထိုအေၾကာင္း ေ႐ႊဘုန္းပြင့္စာၾကည့္တုိက္ ပိဋကတ္တိုက္ႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈျပတုိက္အသင္းမွ အ႐ိုးအိုးေစတီတည္ရွိရာေနရာႏွင့္ ၁၀ ေပခန္႔အကြာ ေခ်ာင္းကမ္းေဘးတြင္ အထိမ္းအမွတ္ ယာယီအုတ္တုိင္တစ္ခုကို ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၃၂၇ ခု၊ နတ္ေတာ္ လဆန္း ၁ ရက္ (၁၉၆၅ ခု၊ ႏို၀င္ဘာလ ၂၄ ရက္)ေန႔တြင္ စိုက္ထူထားခဲ့သည္။ အထိမ္းအမွတ္တိုင္တြင္ ႐ွင္မဟာရ႒သာရအရွင္ျမတ္ ျပည္ၿမိဳ႕ေရာက္ ျဖစ္စဥ္အက်ဥ္း၊ တစ္ဖက္တြင္ သု-စိ-ပု-ဘာ-ဝိ-လိ-သိ-ဓာ အကၡရာ႐ွစ္လံုးပါ႐ွိသည့္ ဆရာေတာ္၏ဆံုးမစာလကၤာႏွင့္ မူလအုတ္ဂူေနရာသို႔ ညႊန္းဆိုထားသည့္ စာတမ္းတုိ႔ကို ေရးထုိးထားသည္။
ယခုအခါ စာဆိုေက်ာ္ ရွင္မဟာရ႒သာရ အထိမ္းအမွတ္ ေက်ာက္စာတုိင္ပင္ ပ်က္စီးယိုယြင္းေနသျဖင့္ ျပည္ၿမိဳ႕ ေ႐ႊဘုန္းပြင့္ စာၾကည့္တုိက္ ပိဋကတ္တိုက္ႏွင့္ ေက်ာက္စာကပ္ျခင္းႏွင့္ မြမ္းမံျပင္ဆင္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္၍ ၂ဝဝ၇ ခုႏွစ္ ေမလ ၂၇ ရက္ေန႔တြင္ အင္းဝေခတ္ စာဆိုေက်ာ္ ရွင္မဟာရ႒သာရ အ႐ွင္သူျမတ္အား အမွတ္တရပူေဇာ္ပြဲ အခမ္းအနားႏွင့္ အထိမ္းအမွတ္ ေက်ာက္စာတုိင္ဖြင့္ပြဲအခမ္းအနားကို ျပည္ျမိဳ႕ ေ႐ႊေမာင္းတုန္းေတာရေက်ာင္းတုိက္တြင္ က်င္းပခဲ့ေလသည္။
မည္သို႔ဆုိေစ စာဆိုေက်ာ္ ရွင္မဟာရ႒သာရအရွင္သူျမတ္ ေရးသားခဲ့ေသာ စာေပကဗ်ာ လကၤာမ်ားမွာ ေလာကအေၾကာင္း၊ ဓမၼအေၾကာင္း၊ ရာဇအေၾကာင္းတုိ႔ကို သုုတိသာယာေသာ စကားလံုးတို႔ျဖင့္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕တန္ဆာဆင္ ထားေသာေၾကာင့္ ဖတ္႐ႈရသူအေပါင္းအား ဆရာေတာ္အရွင္သူျမတ္၏ ေစတနာစိတ္ထားကို စိတ္၌ပင္ ထင္ျမင္လာေစသည္။ ထို႔အျပင္ `အကၽြတ္ဘယ္မွာ ေဝးေတာ့မည္´ကဗ်ာ၌ စာသင္သားတို႔အား `သု-စိ-ပု-ဘာ-ဝိ-လိ-သိ-ဓာ´ဟူေသာ အကၡရာရွစ္လံုးကို အျမဲစားသံုးေစလို၏။ ထိုအကၡရာသည္ စိႏၲာမဏိဂါထာကဲ့သို႔ လိုရာၿပီးေျမာက္သည့္အျပင္ ေနာက္ဆံုး၌ နိဗၺာန္သို႔ပင္ ေရာက္ႏုိင္ေၾကာင္းကို ျပဆိုထားေသာေၾကာင့္ ဖတ္႐ႈရသူအေပါင္းအား တန္ဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေအာင္ပင္ ေက်းဇူးႀကီးမ်ားလွေပသည္။
သန္းဝင္းလႈိင္
စာကိုး
------
၁။ ဒဂုန္နတ္ရွင္ ျမန္မာစာျပဳစာဆိုပုဂၢိဳလ္ေက်ာ္မ်ား အတၳဳပၸတၱိေပါင္းခ်ဳပ္၊ ရန္ကုန္ မခင္ရီစာအုပ္တုိက္၊ (ပ-ႀကိမ္)၊ ၁၉၆၂
၂။ ဗိုလ္မွဴးဘေသာင္း စာဆိုေတာ္မ်ားအတၳဳပၸတၱိ ရန္ကုန္ ရာျပည့္စာအုပ္တုိက္၊ ပဥၥမအႀကိမ္ ၂၀၀၂။
၃။ လွသမိန္ ဂႏၴဝင္ပုဂၢိဳလ္ေက်ာ္မ်ားအတၳဳပၸတၱိေပါင္းခ်ဳပ္ ဟံသာဝတီပံုႏွိပ္တိုက္၊ (ပ-ႀကိမ္) ၁၉၆၁။
၄။ ျမန္-စာ-ျပန္႔ ရွင္မဟာရ႒သာရ (၈၃၀-၈၉၂) ၁၉၆၈ ဇူလိုင္။
၅။ ျပည္ၿမိဳ႕ ေ႐ႊေမာင္းတုန္းေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီး၏ သမုိင္းအခ်က္အလက္မ်ား၊ ျပဳစုတင္ျပျခင္းစာတမ္း ၁၉၉၂ ခု၊ ဇန္န၀ါရီ။
၆။ ရွင္မဟာရ႒သာရ၏ သေရခတၱရာ သမုိင္းဝင္ေနရာမ်ား စာတမ္း၊
၁၉၆၈ ဇူလုိင္ ၂၄။
။
ျမန္မာစာေပသမုိင္းတြင္ ရွင္မဟာရ႒သာရ ဆရာေတာ္အား ပထမတန္းစား ပ်ိဳ႕ကဗ်ာမ်ားကို သီကံုးေရးဖြဲ႕သူ ပ်ိဳ႕စာေက်ာ္အျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ၾကသည္။ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ ေရးသားစီကံုးခဲ့ေသာ ကဗ်ာလကၤာမ်ားမွာ အေပ်ာင္းအႏြဲ႕၊ အယဥ္အေက်းမွစ၍ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ရေစရန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးအဖံုဖံု ဆန္းၾကယ္ေသာ ဘာသာေဝါဟာရ တို႔ျဖင့္ တန္ဆာဆင္၍ ေရးသားထားခဲ့ေလသည္။ အရွင္ျမတ္သည္ ရတုတို႔ကိုလည္း စပ္ဆိုခဲ့ေသာေၾကာင့္ ရတုအသစ္အဆန္း အမ်ိဳးမ်ိဳးကို တီထြင္ေရးဖြဲ႕သူ ရတုစာဆိုေတာ္ဟူ၍လည္း အသိအမွတ္ျပဳၾကေသးသည္။ ပ်ိဳ႕ႏွင့္ ရတုတို႔အျပင္ စာဆိုသည္ ေမာ္ကြန္းမ်ားကိုလည္း ေရးဖြဲ႕ခဲ့ရာ ပိဋကတ္ေတာ္ သမုိင္းအရ ေမာ္ကြန္း (၇)ေစာင္ ႐ွိသည္ဟု သိရ၏။ ယခုအခါ ပံုေတာင္ႏိုင္ေမာ္ကြန္း၊ ဝတ္႐ုံေက်ာင္းဘြဲ႕ေမာ္ကြန္းႏွင့္ မဂၤလာေစတီေတာ္ ေမာ္ကြန္းတုိ႔သာ ေတြ႕ရေတာ့သည္။
ကဝိအေမာ္ စာဆိုေက်ာ္ ရွင္မဟာရ႒သာရသည္ သာသနာႏွစ္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္၊ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၈၃ဝ ျပည့္ႏွစ္ ဝါဆိုလျပည့္ ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ အင္းဝေနျပည္ေတာ္၏ နားေဍာင္းသဖြယ္ျဖစ္ေသာ အင္းဝၿမိဳ႕လယ္ရပ္တြင္ ဖြားျမင္ေတာ္မူေပသည္။ ငယ္မည္မွာ ေမာင္ေမာက္္ဟု ေခၚတြင္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္႔ပ်ိဳ႕ နိဂံုးတြင္
`ေ႐ႊအင္းဝဟု၊ နန္းကျမင္ထင္၊ ၿမိဳ႕လယ္ခြင္၌၊ သခင္ဘုရား၊ တည္ထားသာသနာ၊ သခ်ၤာအမွန္၊ ႏွစ္ေထာင္လြန္၍၊ အစြန္ျမတ္မူ၊ ဆယ့္ႏွစ္ခုဝယ္၊ ဥတုဝႆ၊ မိုဃ္းေလေရွးဖ်ား၊ ေနသြားကရကဋ္၊ ေခၚမွတ္ေဝါဟာ၊ အာသဠာ၌၊ ပညာပြားပို၊ ကုသိုလ္သာလွ၊ ငါ့ကိုဘြားရာ၊ ခ်က္ျမွဳပ္႐ြာသည္၊ ေအာင္ခ်ာျပည္ႀကီး နားေဍာင္းတည္း´ ဟူ၍ စပ္ဆိုထားသည္။
႐ွင္မဟာရ႒သာရ၏ အဖကား ကေလးမိုးညွင္း၊ ခ်င္းလင္း၊ သက္၊ ၿမိဳ လူမ်ိဳးတုိ႔၏ အရပ္ေဒသမ်ားႏွင့္တကြ ရခိုင္တစ္ဝွမ္းလံုးကို စိုးပိုင္ေတာ္မူ၍ ပဲခူး-ျပည္ ထက္ဝက္ကိုေသာ္မွလည္း လက္နက္ခြန္အားျဖင့္ သိမ္းယူစိုးစံေတာ္မူေသာ ပထမမင္းေခါင္ၾကီး၏ သားေတာ္ ဆင္ျဖဴ႐ွင္ သီဟသူ၏ မိဖုရားႀကီးအျဖစ္ ဘိသိက္ခံေတာ္မူၿပီးလွ်င္ မြန္ျပည္အလံုးကို သိမ္းက်ံဳးယူငင္အုပ္စိုးေတာ္မူေသာ ႐ွင္ေစာပုဘုရင္မႀကီး၏ တူလည္းျဖစ္၊ သမက္လည္းျဖစ္ေတာ္မူေသာ ပုသိမ္ၿမိဳ႕စား ဗညားအိမ္၏ ေျမးေတာ္သူ ဓမၼပါလအမတ္ႀကီးျဖစ္သည္။ အမိကား (တုန္ခြန္သြင္း - အင္းဝတည္)ဟု ရာဇဝင္သေကၤတအရ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၇၂၆ ခုႏွစ္တြင္ အင္းဝျမိဳ႕ကို လက္မြန္မဆြ တည္ေထာင္ဖန္ဆင္း၍ မင္းျပဳေတာ္မူေသာ သတိုးမင္းဖ်ားႏွင့္ မိဖုရားေစာညိဳတို႔မွ ဖြားျမင္ေသာ သမီးေတာ္ ေစာနန္း၏ ျမစ္ျဖစ္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ ေရးဖြဲ႕ေသာ စတုဓမၼသာရေခၚ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕နိဂံုးတြင္….
`တက္ၾကံဝိုက္သိုင္း၊ ဘုန္းအလႈိင္းျဖင့္၊ တုိင္းျပည္လံုး၊ ယူက်ံဳးပိုက္ထုပ္၊ ထီးအုပ္သာျငိမ္၊ စည္းစိမ္ထူေျပာ၊ နတ္ႏွင့္ေလ်ာသား၊ ရွင္ေစာပုတူ၊ လႈိက္ဆူေက်ာ္ရွိန္၊ ပုသိန္မင္းေျမး၊ ဆက္ေရွးဘ႐ိုး၊ တို႔မိမ်ိဳးလည္း၊ သတိုးမင္းဖ်ား၊ တရားေစာင့္သံုး၊ ရန္လံုးထြင္ေျခြ၊ ေ႐ႊေျမအင္းဝ၊ တည္စနန္းထီး၊ ျပည္ေတာ္ႀကီး၌၊ သမီးျဖစ္ရင္း၊ ႏြယ္မယြင္းသည့္၊ စည္ကြင္းမထိမ္ လွည့္ေကာင္းတည္း´ဟူ၍ စပ္ဆိုေလသည္။
ထိုႏွစ္ဖက္ေသာ အမ်ိဳးတို႔မွ ရာဇေသြးပါေသာ ေမာင္ေမာက္အား (၅)ႏွစ္သား အရြယ္သို႔ေရာက္လွ်င္ မဟာေဆြေတာ္မ်ိဳးေတာ္ခ်င္းျဖစ္ေသာ မင္းသား၊ မင္းသမီးတို႔ႏွင့္ နန္းေတာ္ထက္မွာ ကဗ်ာလကၤာတို႔ကို ေလ့က်က္၏။ ထို႔ေနာက္ ရွစ္ႏွစ္အရြယ္၌ ဒုတိယမင္းေခါင္(ျမန္မာ ၈၄၂ - ၈၆၃)အား သားအမွတ္ျဖင့္ ေမြးျမဴရန္ ေပးဆက္၏။ အရည္အခ်င္းႏွစ္သက္ေတာ္မူေသာေၾကာင့္ သီဟိုဠ္ (သီရိလကၤာ)ေရာက္ ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးထံ၌ ဆက္လက္၍ သင္ရုိးျဖစ္ေသာ ပါဠိေတာ္က်မ္းတုိ႔ကိုလည္းေကာင္း၊ ေဗဒင္က်မ္း၊ ကဗ်ာႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ ဆန္းက်မ္း၊ အလကၤာက်မ္းတုိ႔ကိုလည္းေကာင္း သင္ယူတတ္ေျမာက္ေတာ္မူေလသည္။
ထိုသို႔ တတ္ေျမာက္ေတာ္မူသျဖင့္ တံတားဦးတည္ မဂၤလာေစတီေတာ္ေမာ္ကြန္းကို (၁၂)ႏွစ္သားအရြယ္တြင္ ေရးစပ္သီကံုးခဲ့သည္။ မဂၤလာေစတီေတာ္မွာ အင္းဝဘုရင္ ဒုတိယမင္းေခါင္၏ ေကာင္းမႈေတာ္ျဖစ္သည္။ ဘုရင္မင္းေခါင္ အိမ္ေရွ႕မင္းျဖစ္ေနစဥ္၊ တံတားဦးအရပ္တြင္ ညဥ့္အခါ၌ ဆီမီးေရာင္ကဲ့သို႔ တေျပာင္ေျပာင္ေတာက္ပ သည့္ နိမိတ္ထူး နိမိတ္ဆန္းျဖစ္ေပၚခဲ့၏။ သီဟိုဠ္ကၽြန္းတြင္ ဒု႒မဏိမင္းႀကီး မဟာေစတီေတာ္ကို တည္ေထာင္ေတာ္မူေသာအခါ ထြန္းလင္းမည့္ နိမိတ္ ျပျခင္းပင္ျဖစ္ေပသည္ဟု ယူဆကာ ထိုအရပ္၌ ေက်ာင္းေတာ္ေဆာက္လုပ္၍ ေစတီတည္ထားကိုးကြယ္ရန္ အၾကံေတာ္႐ွိခဲ့၏။ သကၠရာဇ္ ၈၄၂ ခုႏွစ္ မင္းအျဖစ္သို႔ ေရာက္ေသာအခါ ေရႊေက်ာင္းေတာ္ကို အလ်င္အျမန္ ေဆာက္လုပ္ေတာ္မူသည္။ မွန္နန္းရာဇဝင္၌လည္း `ဒုတိယ မင္းေခါင္ နန္းတက္ႏွစ္ သကၠရာဇ္ ၈၄၂ ခုႏွစ္ တြင္ မဂၤလာေစတီတည္သည္။ ၈၅၈ ခုႏွစ္တြင္ အလယ္ဌာပနာတည္။ ၈၆၁ ခုႏွစ္ အၿပီးသို႔ ေရာက္ေတာ္မူသည္´ဟု ကိုးကားေဖာ္ျပထားရာ သကၠရာဇ္ ၈၆၁ခုႏွစ္တြင္ ေစတီၿပီးသည္ဟု သိရသည္။ ရွင္မဟာရ႒သာရ၏ ေမာ္ကြန္းတြင္ သကၠရာဇ္ ၈၅၈ ခုႏွစ္ အလယ္ဌာပနာ ၿပီးသည္အထိသာ ပါရွိသျဖင့္ စာဆိုသည္ အလယ္ဌာပနာ အၿပီးတြင္ ဤေမာ္ကြန္းကို စပ္ဆိုခဲ့သည္ဟု ယူဆဖြယ္႐ွိေပသည္။ စာဆုိသည္ ယင္းေမာ္ကြန္းတြင္ ဘုရင္၏ ဘုန္းေတာ္ဘြဲ႕၊ ဓာတ္ေတာ္ပို႔ေဆာင္သည့္ အခမ္းအနား၊ သဘင္အခင္းအက်င္း၊ အလွဴပစၥည္းစာရင္းႏွင့္ ဓာတ္ေတာ္ဌာပနာပံုတို႔ကို တစ္ကန္႔စီ ခြဲျခားျပဆိုထားသည္။
ထို႔ေနာက္ ရွင္မဟာရ႒သာရသည္ အသက္ (၁၆)ႏွစ္ အ႐ြယ္တြင္ ဘူရိဒတ္လကၤာၾကီးကို စပ္ဆိုေတာ္မူၿပီးေနာက္ ဟတၳိပါလဇာတ္ပ်ိဳ႕ကို ေရးသားစီကံုးပါဟု ဒုတိယမင္းေခါင္ႏွင့္ ေတာင္နန္းစံမိဖုရားႀကီး အတုသီရိဓမၼေဒဝီ အေပါင္းတို႔အား နားတန္ဆာဆင္စိမ့္ေသာငွာ သက္ေတာ္ (၂၆)ႏွစ္တြင္ ေရးသားစပ္ဆိုေတာ္မူခဲ့ေလသည္။
ရွင္မဟာရ႒သာရ ေရးသားသီကံုးခဲ့ေသာ ကဗ်ာလကၤာမ်ားမွာ အေပ်ာင္းအႏြဲ႕ အယဥ္အေက်းမွစ၍ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ ရွိေစရန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးအဖံုဖံု ဆန္းၾကယ္ေသာ ဘာသာေဝါဟာရတို႔ျဖင့္ တန္ဆာဆင္၍ ေရးသားခဲ့ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရွင္မဟာရ႒သာရ၏ ကဗ်ာလကၤာမ်ားကို ဖတ္႐ႈရသည့္အခါ ရွင္မဟာရ႒သာရ၏ စိတ္ေနစိတ္ထားမ်ားကို ဖတ္႐ႈသူတိုင္း စိတ္၌ပင္ ထင္ျမင္လာေစ၏။
ရွင္မဟာရ႒သာရသည္ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ကို မည္သည့္ခုႏွစ္သကၠရာဇ္တြင္ ေရးသားခဲ့ေၾကာင္း အေသအခ်ာ မသိရပါ။ မဂၤလာေစတီေတာ္ ဒါယကာ ဒုတိယမင္းေခါင္ ေတာင္းပန္ေသာေၾကာင့္ ေရးသားဖြဲ႕ဆိုခဲ့ျခင္း ျဖစ္ရကား သကၠရာဇ္ ၈၄၂ မွ ၈၆၃ ခုႏွစ္အတြင္း ေရးသားေပမည္ဟု မွတ္ယူရေပသည္။ သကၠရာဇ္ ၈၈၅ ခုႏွစ္၊ တပို႔တြဲလဆန္း (၁၂)ရက္ စေနေန႔ (ေရႊနန္းေၾကာ့႐ွင္ နရပတိလက္ထက္) တြင္ ပုရပိုက္ေပၚ၌ ေရးသားၿပီးစီးေၾကာင္းကိုကား စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ နိဂံုးလကၤာအရ သိသာထင္ရွားေတာ့သည္။
ပညာသင္ယူခဲ့ေသာ ေရႊဥမင္ေက်ာင္း ကဗ်ာ့ဝိဒူ၊ ကဗ်ာ့ပါရဂူျဖစ္ေသာ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ ျပဳမူခဲ့သမွ် ကဗ်ာမ်ားအနက္ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ကဗ်ာသည္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္သည္။ သဒၵါလကၤာရ၊ အတၱာလကၤာရတို႔ျဖင့္ အဆန္းတၾကယ္ ဉာဏ္စြမ္းကုန္ မြမ္းမံျခယ္လွယ္ကာ ဖြဲ႕ဆိုထားသည္ျဖစ္ရာ ကဗ်ာ့ဂုဏ္ရည္ ထြန္းေတာက္လွပါသည္။ အျပစ္ေဒသတို႔မွ ကင္းစင္ၿပီးလွ်င္ ဂုဏ္ (၁ဝ)ပါး၊ ရသ(၉) ပါးတို႔ျဖင့္ ျပည့္စံုလွသည့္ အားေလ်ာ္စြာ ပညာဆည္းပူးသူ အေပါင္းတုိ႔မွ မွီျငမ္းျပဳရာ ငြားငြားစြင့္စြင့္ ဖူးပြင့္ေဝဆာလ်က္႐ွိေပေသာ ပညာပေဒသာပင္ၾကီးဟု ဆိုထိုက္လွေပသည္။
ဥပမာ၊ ဥပစာတို႔ျဖင့္ စကားလံုးခ်င္း မထပ္ေစမူ၍ တစ္မ်ိဳးတစ္ဖံုစီ ဖြဲ႕ဆိုစီကံုးထားရကား၊ ပဥၥသီခနတ္မင္းသည္ ဥသွ်စ္မွည့္အဆင္း႐ွိေသာ ေဗဠဳဝေစာင္းေတာ္ကို ထံတ်ာေတးဖြဲ႕၍ ေလးတြဲ႕ႏြဲ႕ေႏွာင္းစြာ သီဆိုတီးဘိသည့္အလား ဖတ္နာသူအေပါင္းတို႔၏ ဟဒယႏွလံုးအိမ္ကို လြန္ကဲစြာ ၾကည္႐ႊင္ႏွစ္လိုေစႏိုင္ေတာ့သည္သာ။
ဤကိုးခန္းပ်ိဳ႕သည္ ဘုရားေဟာဝီသတိနိပါတ္ေတာ္လာ `ဟတၳိပါလ´ဇာတ္ေတာ္ကို ဖြဲ႕ဆိုထားျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ထိုပ်ိဳ႕ကို ဟတၳိပါလပ်ိဳ႕၊ စတုဓမၼသာရပ်ိဳ႕၊ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ဟူ၍ အမည္သံုးပါးျဖင့္ေခၚ၏။ ကိုးခန္းဟူသည္ကား…
(၁) ဟတၳိပါလ ေတာထြက္ခန္း
(၂) အႆပါလ တစ္ခန္း
(၃) ေဂါပါလ တစ္ခန္း
(၄) အဇပါလတစ္ခန္း
(၅) ပုေရာဟိတ္တစ္ခန္း
(၆) ပုဏၰားမတစ္ခန္း
(၇) ဧသုကာရီတစ္ခန္း
(၈) မိဖုရားတစ္ခန္း
(၉) ခုနစ္ျပည္ေထာင္ ဇာတ္ေပါင္းတစ္ခန္းတို႔ ျဖစ္သည္။
ဒုတိယမင္းေခါင္သည္ သကၠရာဇ္ ၈၆၃ ခု၊ တန္ခူးလျပည့္ေက်ာ္ (၅) ရက္ေန႔တြင္ နတ္ျပည္စံေတာ္မူေလသည္။ သကၠရာဇ္ ၈၈၈ ခုႏွစ္ ဒုတိယမင္းေခါင္ နတ္ျပည္စံ၍ (၂၅)ႏွစ္ေရာက္မွ ဤ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ကို နိဂံုးခ်ဳပ္ရသည္ျဖစ္၍ ရွင္မဟာရ႒သာရသည္ ဒုတိယမင္းေခါင္ႏွင့္ မိဖုရားေခါင္ႀကီးတို႔အား ရည္မွန္းတမ္းတ သတိရေသာအားျဖင့္….
`မင္းစိုးေဆြစံ၊ ေရႊဘံုေပ်ာ္ေညာင္း၊ ဗိမာန္ေျပာင္းလည္း၊ ဇာတ္ေပါင္းၿပီးခ်ဳပ္၊ စာကိုးအုပ္ျဖင့္၊ ထုပ္ထုပ္ပိုက္ပိုက္၊ သၿဂႋဳဟ္လိုက္၏။ တိုက္႐ိုက္နတ္နား၊ ၾကားပါေလ၍ နားေစခလို၊ ေတာင့္တဆိုသည္၊ ကုသိုလ္ေဝငွ ဆင့္ေလာင္းတည္း´ဟူ၍ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕ နိဂံုးတြင္ စပ္ဆုိထားေလသည္။
သကၠရာဇ္ ၈၈၆ ခုႏွစ္တြင္ မိုးညွင္းစလံုသည္ ျမန္မာျပည္အတြင္းသို႔ ခ်ဥ္းနင္းဝင္ေရာက္ တိုက္ဖ်က္ေလေတာ့သည္။ ျပည္ဘုရင္ သတိုးမင္းေစာလည္း မိုးညွင္းစလံုႏွင့္ ပူးေပါင္းၿပီးလွ်င္ ျပည္ဘုရင္က ေရေၾကာင္း၊ မိုးညွင္စလံုက ကုန္းေၾကာင္းခ်ီ၍ အင္းဝျမိဳ႕ကို တုိက္ခိုက္ေခ်ေတာ့သည္။ အင္းဝဘုရင္ ေ႐ႊနန္းေၾကာ့႐ွင္ နရပတိလည္း အုန္းေပါင္းခံုမႈိင္းႏွင့္ေပါင္း၍ အင္းဝၿမိဳ႕တြင္းက ခံႏွင့္၏။ သို႔ျငားလည္း အားမတန္သည္ႏွင့္ အင္းဝၿမိဳ႕မွ ထြက္ၿပီးလွ်င္ အေရွ႕ဘက္ ဆင္ေခါင္းဝက္ဝင္အရပ္သို႔ ဆုတ္ခြာေတာ္မူရေခ်သည္။
မိုးညွင္းစလံုသည္ ျပည္ဘုရင္ သတိုးမင္းေစာကို အင္းဝ၌ နန္းတင္ၿပီးလွ်င္ (၃)ရက္ၾကာေသာ္ ဆင္ေကာင္း၊ ျမင္းေကာင္း အမ်ားကို သိမ္းယူ၍ စစ္ကိုင္းဆိပ္သို႔ကူးကာ ျပန္ေလသည္။ မိုးညွင္းစလံု ျပန္ေလလွ်င္ ျပည္ဘုရင္ သတိုးေစာသည္ ေ႐ႊနန္းေၾကာ့႐ွင္ နရပတိႏွင့္ အုန္းေပါင္းခံုမႈိင္းတို႔ ဝန္းရံတုိက္ခိုက္မည္စိုးသျဖင့္ အင္းဝမွ ျပည္ျမိဳ႕သို႔ စုန္ေတာ္မူေလသည္။ ျပည္ဘုရင္ သတိုးမင္းေစာသည္ ေ႐ႊနန္းေၾကာ့ရွင္ နရပတိ သမီးေတာ္ ရွစ္ႏွစ္အ႐ြယ္ရွိ `သီရိဘုန္းထြဋ္´ကို ေတြ႕၍ ျပည္ၿမိဳ႕သို႔ ေခၚေဆာင္သြားေတာ္မူသည္။ ထို႔အျပင္ ရွင္မဟာရ႒သာရကိုလည္း တစ္ပါတည္း ပင့္ေဆာင္သြားေလသည္။
႐ွင္မဟာရ႒သာရသည္ ျပည္ၿမိဳ႕သို႔ ႐ုတ္တရက္ လုိက္ပါေတာ္မူရသျဖင့္ မိမိ တစ္ခန္းစီေရးဖြဲ႕ထားေသာ ဟတၳိပါလပ်ိဳ႕ ရွစ္ခန္းကိုသာလွ်င္ စုေဆာင္းယူေဆာင္သြားႏုိင္ခဲ့ေတာ့သည္။ နဝမအခန္း (ဝါ) ေနာက္ဆံုးဇာတ္ေပါင္းခန္း အလံုးစံုကို သီကံုးထားသည့္ ပုရပိုက္မွာမူ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ရွိ တပည့္မ်ားထံတြင္ က်န္ရစ္ခဲ့ေတာ့သည္။ သို႔ကလို (၇)ႏွစ္မွ် ေပ်ာက္ကြယ္၍ေနခဲ့ရာမွ စစ္ကိုင္းတြင္ က်န္ရွိေနေသာ ဇာတ္ေပါင္းခန္း ပုရပိုက္ကို ျပည္ၿမိဳ႕ ဆင္ျဖဴ႐ွင္ သတိုးမင္းေစာလက္ထက္တြင္ မပ်က္မစီးဘဲ ျပန္လည္ရရွိခဲ့ေလသည္။
ျပည္ၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ေနေသာ ရွင္မဟာရ႒သာရကို ျပည္ဘုရင္ သတိုးမင္းေစာသည္ `မင္းတုန္း´မည္ေသာ အရပ္တြင္ ေက်ာင္းသံုးေက်ာင္း (ပုထိုးေက်ာင္း၊ ေတာင္ခြင္ေက်ာင္း၊ မင္းတုန္းေက်ာင္း)ကို အပ္လွဴၿပီးလွ်င္ မဟာသံဃရာဇ သာသနာပိုင္ ခန္႔ေတာ္မူေလသည္။ ထို႔ေနာက္ ဆံေတာ္ရွင္ဘုရားေျမာက္ဘက္တြင္လည္း ထီးျဖဴ႐ုံေက်ာင္းသစ္တစ္ေဆာင္ကို ထပ္မံေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းေတာ္မူျပန္သည္။ ေန႔စဥ္ေန႔တုိင္း စားေတာ္ဦး ဟင္းႏွစ္ခြက္ ကပ္လွဴသည့္အျပင္ ေဆာင္းဦးေပါက္ တန္ေဆာင္မုန္းလမ်ားတြင္ ခင္းက်င္းျမဲျဖစ္ေသာ ကထိန္ပြဲမ်ား၌လည္း ေစတနာ သဒၶါတရားထက္သန္စြာျဖင့္ ခ်ီးျမွင့္ေတာ္မူသည္။ ထို႔ေနာက္ တျပက္သာအရပ္တြင္ ေနာက္ထပ္ ေက်ာင္းသစ္တစ္ေဆာင္ကိုလည္း ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းေတာ္မူျပန္သည္။ သို႔ျဖစ္ရာ ေ႐ွးဦးစြာလွဴေသာ ပုထိုးေက်ာင္း၊ ဆံေတာ္ရွင္ဘုရား ေျမာက္ဘက္တြင္ ထီးျဖဴ႐ုံေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္း၊ တျပက္သာတြင္ ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္း စုစုေပါင္း (၅) ေက်ာင္း လွဴဒါန္းျခင္းကို ခံယူရရွိေတာ္မူေလသည္။
ျပည္ဘုရင္ ဆင္ျဖဴရွင္ သတုိးမင္းေစာ နတ္ျပည္စံလြန္ေတာ္မူၿပီးေနာက္ သကၠရာဇ္ ၈၈၈ ခုတြင္ သားေတာ္ ဘုရင္ေထြးသည္ ခမည္းေတာ္အ႐ိုက္အရာေတာ္ျဖစ္ေသာ ေရႊထီးေရႊနန္းကို သိမ္းျမန္းစိုးစံ အုပ္ခ်ဳပ္ေတာ္မူခဲ့သည္။ ဘုရင္ေထြးသည္ မင္းျဖစ္ျပီး မၾကာမီမွာပင္ ျပည္ၿမိဳ႕အေရွ႕ တာတစ္ေတာင္ကြာအရပ္တြင္ ဆုေတာင္းျပည့္ မဂၤလာေစတီအနီး ေရႊနန္းေတာ္တမွ် ခမ္းနားႀကီးက်ယ္လွေသာ ဘံုကိုးဆင့္ရွိ ေရႊေက်ာင္းေတာ္ႀကီးကို သစ္လံုးတုိင္ႀကီးမ်ားျဖင့္ တန္ဆာဆင္ကာ တန္ေဆာင္း၊ ဇရပ္၊ သိမ္၊ ပိဋကတ္ေတာ္တို႔ႏွင့္တကြ ႐ွင္မဟာရ႒သာရအား အခြန္တစ္ေထာင္ထြက္ ဥယ်ာဥ္ (၂)ရပ္ကိုလည္း လွဴေတာ္မူသည္။
ရွင္မဟာရ႒သာရသည္ အဆိုပါေက်ာင္းၾကီး၌ တပည့္ရဟန္းသံဃာတို႔အား စာေပပို႔ခ်ကာ သီတင္းသံုးေတာ္မူစဥ္ ျပည္ဘုရင္ ဆင္ျဖဴရွင္ သတိုးမင္းေစာ၏ သားေတာ္ ဘုရင္ေထြးအား တုိင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ မင္းလုပ္သည့္ အေရးအရာမ်ား၌ အလိမၼာတိုးပြားေစရန္ ရည္သန္၍ သကၠရာဇ္ ၈၉၁ ခု ဝါဆိုလျပည့္ ဗုဒၶဟူးေန႔တြင္ `သံဝရပ်ိဳ႕´ ကို စပ္ဆိုၿပီး ဆံုးေတာ္မူေလသည္။
ထိုအေၾကာင္းကို ႐ွင္မဟာရ႒သာရသည္ သံဝရပ်ိဳ႕နိဂံုး၌ ….
`သကၠရစ္သခ်ၤာ၊ ရွစ္႐ြာအစ၊ နဝအလယ္၊ ေႏွာင္းဆြယ္ဧက၊ ပုဏၰျပည့္ညီ၊ တီထီဆန္းတက္၊ ဆယ့္ငါးရက္၀ယ္၊ …. တိုင္းကားျပည္႐ြာ၊ ခ်မ္းသာေျမာ္႐ႈ၊ ၿပီးေအာင္ျပဳ၍၊ ႐ွင္ျဖဴ႕႐ွင္သား၊ မင္းတရားကို စိတ္ျပားလိမၼာ၊ ပြားစိမ့္ငွာလွ်င္၊ ဤစာေက်းဇူးဆပ္သတည္း´ဟူ၍ စပ္ဆိုထားေတာ္မူသည္။
ရွင္မဟာရ႒သာရ အရွင္ျမတ္သည္ ေလာကလူသားတို႔အား ေလာကေရး၊ ဓမၼေရး၊ ရာဇေရးဟူေသာ အေရးသံုးပါးတို႔တြင္ တတ္သိလိမၼာေစရန္ ဂုဏ္ေျမာက္တင့္တယ္လွသည့္ စာေပရတနာအျဖာျဖာကို ေရးသားျပဳစုေတာ္မူခဲ့ေလသည္။ ေရးသားျပဳစုေတာ္မူခဲ့ေသာ စာစုတို႔မွာ….
ပ်ိဳ႕ ။ ။ ဘူရိဒတ္လကၤာႀကီးပ်ို႕၊ ဘူရိဒတ္ ဇာတ္ေပါင္းပ်ိဳ႕၊ စတုဓမၼသာရ ကိုးခန္းပ်ိဳ႕၊ ဂမၻီသာရပ်ိဳ႕၊ သံဝရပ်ိဳ႕။
ေမာ္ကြန္း။ ။ `ၾကားပိမ့္နတ္႐ွင္´ ခ်ီ တံတားဦး မဂၤလာေစတီေတာ္ေမာ္ကြန္း၊ `သံုးဆယ့္ႏွစ္ပါး´ ခ်ီ တံတားဦးမဂၤလာေစတီေမာ္ကြန္း၊ ပံုေတာ္ပံုေတာင္ႏိုင္ေမာ္ကြန္း၊ မိတၳီလာကန္ေတာ္ဘြဲ႕ေမာ္ကြန္း၊ မဂၤလာေအာင္ပြဲေတာ္ပြဲ ရည္တက္ေမာ္ကြန္း၊ ရတနာပူရ ၿမိဳ႕တည္ေမာ္ကြန္း၊ ဝတ္႐ုံေက်ာင္းဘြဲ႕ေမာ္ကြန္း။
လကၤာ ။ ။ နဝဘာအင္းဆိုနည္းလကၤာ၊ ဒုတိယမင္းေခါင္ ေရႊနန္းတက္လကၤာ၊ ေရႊစက္ေတာ္သြား ေတာလားလကၤာ၊ ေရႊစက္ေတာ္ရာ ဘုရားရွိခိုးလကၤာ၊ ေက်ာင္းသား သာမေဏတို႔အား ဆံုးမစာလကၤာ၊ ေရႊနန္းေၾကာ့ရွင္ထံ ဆက္သြင္းသည့္ မ်က္ေျဖလကၤာ၊ ကုကၰဳဋဂၤါသွ်တၱရာလကၤာ၊ `စာသင္ပထမ´ ခ်ီသတ္ပံုလကၤာ။
ဧကပိုဒ္ ။ ။ ပဒုမၼာၾကာဆိုနည္းဘုရားဘြဲ႕ရတု၊ မုတၱာရြဲသီဆိုနည္းမယ္ဘြဲ႕ရတု၊ ပုလဲတစ္တန္႔ သႏၲာတစ္တန္႔ဆိုနည္း မယ္ဘြဲ႕ရတု၊ ဘုရင့္ထံဆက္သြင္းသည့္ ရတုမ်ား၊ ႐ွင္မဟာသီလဝံသ၏အေမးကို ေျဖဆိုေသာ ရတု၊ စာသင္သားတို႔အား ဆံုးမစာရတု၊ သိၾကားတုိင္ရတု။~~~~~
ပိုဒ္စံုရတု။ ။ `ေတာင္ထဲတြန္႔မယ္ဘြဲ႕ရတု၊ သန္လ်က္ခ်နည္း မယ္ဘြဲ႕ရတု၊ ဘုရားတုိင္င္ႏွင့္ ႐ိုး႐ိုးမယ္ဘြဲ႕ရတုမ်ား၊ ပဒုမၼာၾကာဆိုနည္း ေမာင္ဘြဲ႕ရတု၊ ရခိုင္ျပည္မွ ျမန္မာျပည္သို႔ တမ္းတရတု၊ ဒုတိယမင္းေခါင္ထံဆက္ ပရိတ္သစၥာတုိင္ရတု၊ ေမတၱာစာရတု၊ သီရိသခၤယာသို႔ေပး ေမတၱာစာရတု၊ ျပည္ၿမိဳ႕ ဝံေတာင္လယ္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသို႔ ေလွ်ာက္ေမးသည့္ ရတုမ်ား။
ေက်ာက္စာ။ ။ နရပတိမင္းႀကီး၏ သမီးေတာ္ ေရႊအိမ္သည္မင္းသမီး ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခဲ့သည့္`ရတနာ့ဗိမာန္´ေက်ာက္စာ၊ တံတားသီးမဂၤလာေစတီေတာ္ ေက်ာက္စာ စသည္တို႔ျဖစ္သည္။
ရွင္မဟာရ႒သာရဆရာေတာ္္သည္ သကၠရာဇ္ ၈၉၂ တြင္ ျပည္ၿမိဳ႕၌ပင္ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္ အလွည့္က် သီတင္းသံုးခဲ့ေသာ ေက်ာင္းႀကီးမ်ားတြင္ မည္သည့္ေက်ာင္း၌ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခဲ့ေၾကာင္း ခိုင္မာသည့္ စာေပ အေထာက္အထား ယေန႔တုိင္ မေတြ႕ရေသးေပ။
သို႔ေသာ္ သံဃရာဇာ သာသနာပိုင္လည္းျဖစ္၊ မင္းဆရာလည္းျဖစ္၊ တပည့္မ်ားစြာ ေပါမ်ားေသာ ေက်ာ္ၾကားလွသည့္ စာဆိုေက်ာ္ အရွင္ျမတ္အတြက္ ေရွး႐ိုးစဥ္လာ ေတြ႕ရွိေနက်ျဖစ္ေသာ အ႐ိုးအိုးေစတီရွိရေပမည္။ ဆရာေတာ္၏ အ႐ိုးအိုးေစတီႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ စာေပအေထာက္အထားတစ္ခုကို ၁၉၃၉ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ (၄)ရက္ေန႔ထုတ္ သူရိယ သတင္းစာတြင္ ေမွာ္ဘီဆရာသိန္းက `ျပည္ၿမိဳ႕ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ အ႐ိုးအိုးဂူ´ဟု ေဆာင္းပါး၌ ဓာတ္ပံုႏွင့္တကြ ေရးသားေဖာ္ျပထားသည္။ ယခုအခါ ေဆာင္းပါးပါ ဓာတ္ပံုမွာ အ႐ိုးအိုးေစတီ၏ ေအာက္ေျခ အုတ္ခံုမွ်သာ က်န္ရွိေနသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ `႐ွင္မဟာရ႒သာရ သေရေခတၱရာ သမုိင္းဝင္ေနရာမ်ား စာတမ္း´ ၌ ဆရာေတာ္ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ၏ အ႐ိုးအိုးေစတီႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျပည္ၿမိဳ႕ သက္ၾကီး႐ြယ္အို လူပုဂၢိဳလ္အခ်ိဳ႕ထံ စံုစမ္းေမးျမန္း ေလွ်ာက္ထားရာ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္က သက္ေတာ္ (၇၀)အ႐ြယ္ ဓမၼကထိက ဆရာေတာ္ႀကီး ဦးဝိဇယ ဆရာေတာ္ႀကီးက ျပည္ျမိဳ႕ ဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားတြင္ ရာဇဝင္လုိက္စားသည့္ ရာဇဝင္ေက်ာ္ သုဒႆနဆရာႏွင့္ ကိုရင္ဘဝက အတူသီတင္းသံုးစဥ္ ယခုအထိမ္းအမွတ္ေက်ာက္တုိင္ စိုက္ထူထားရာအနီးတြင္ ေစတီပ်က္အုတ္ခံုသဖြယ္ ေနရာကို ေတြ႕ရွိၿပီး၊ ထိုေစတီသည္ ႐ွင္မဟာရ႒သာရ အ႐ိုးအိုးေစတီျဖစ္ေၾကာင္း ဆရာေတာ္ သုဒႆနက ေျပာျပခဲ့သည့္အျပင္ ဝါဝင္ဝါထြက္မ်ား၌ အမႈိက္သ႐ိုက္မ်ား ရွင္းလင္း၍ ပန္း ဆီမီးပူေဇာ္ခဲ့သည္ကို ၾကံဳခဲ့ရဖူးေၾကာင္း မိန္႔ၾကားခဲ့သည္။ ထုိစကားမိန္႔ဆိုခ်က္ကို နာဠာဂီရိဆရာေတာ္ႀကီးကလည္း အလားတူစြာ ေထာက္ခံခဲ့သည့္အျပင္ မူလကံဦးေက်ာင္းဆရာေတာ္ႀကီး၏ တပည့္တပန္း သက္ႀကီး႐ြယ္အိုအခ်ိဳ႕တို႔ကလည္း လက္ရွိေတြ႕ျမင္ေနရသည့္ အ႐ိုးအိုးေစတီျဖစ္သည္ဟု ေျပာၾကသည္´ကို ေဖာ္ျပထားေပသည္။
ယခုအခါ ဆရာေတာ္ၾကီးမ်ား ညႊန္ျပေသာေနရာတြင္ ယခင္လွည္းလမ္းေၾကာင္းမွ ေရစီးေျမာင္းျဖစ္ၿပီး၊ ေရစီးေျမာင္းမွ ေတာနက္ေသာ ေခ်ာင္းျဖစ္ေနၿပီး၊ အ႐ိုးဂူေစတီမွာ ေခ်ာင္းထဲသို႔ ၿပိဳက်ပ်က္စီးလ်က္ရွသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ အုတ္ခံုပလႅင္၌ အသံုးျပဳထားေသာ အုတ္အ႐ြယ္အစားမွာ အလ်ား ၁၄ လက္မ၊ အနံ ၇ လက္မ၊ ထု ၂ လက္မ ရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၄င္းအုတ္ခ်ပ္မ်ားကို ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ အင္းဝေခတ္အုတ္ျဖစ္ေၾကာင္း သက္ေသခံလ်က္ ရွိေနေပသည္။
ေခ်ာင္းေရတုိက္စားသျဖင့္ ၾကာလွ်င္ အုတ္အစအနမ်ားပင္ ေတြ႕ရေတာ့မည္မဟုတ္ေပ။ ထိုအေၾကာင္း ေ႐ႊဘုန္းပြင့္စာၾကည့္တုိက္ ပိဋကတ္တိုက္ႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈျပတုိက္အသင္းမွ အ႐ိုးအိုးေစတီတည္ရွိရာေနရာႏွင့္ ၁၀ ေပခန္႔အကြာ ေခ်ာင္းကမ္းေဘးတြင္ အထိမ္းအမွတ္ ယာယီအုတ္တုိင္တစ္ခုကို ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၃၂၇ ခု၊ နတ္ေတာ္ လဆန္း ၁ ရက္ (၁၉၆၅ ခု၊ ႏို၀င္ဘာလ ၂၄ ရက္)ေန႔တြင္ စိုက္ထူထားခဲ့သည္။ အထိမ္းအမွတ္တိုင္တြင္ ႐ွင္မဟာရ႒သာရအရွင္ျမတ္ ျပည္ၿမိဳ႕ေရာက္ ျဖစ္စဥ္အက်ဥ္း၊ တစ္ဖက္တြင္ သု-စိ-ပု-ဘာ-ဝိ-လိ-သိ-ဓာ အကၡရာ႐ွစ္လံုးပါ႐ွိသည့္ ဆရာေတာ္၏ဆံုးမစာလကၤာႏွင့္ မူလအုတ္ဂူေနရာသို႔ ညႊန္းဆိုထားသည့္ စာတမ္းတုိ႔ကို ေရးထုိးထားသည္။
ယခုအခါ စာဆိုေက်ာ္ ရွင္မဟာရ႒သာရ အထိမ္းအမွတ္ ေက်ာက္စာတုိင္ပင္ ပ်က္စီးယိုယြင္းေနသျဖင့္ ျပည္ၿမိဳ႕ ေ႐ႊဘုန္းပြင့္ စာၾကည့္တုိက္ ပိဋကတ္တိုက္ႏွင့္ ေက်ာက္စာကပ္ျခင္းႏွင့္ မြမ္းမံျပင္ဆင္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္၍ ၂ဝဝ၇ ခုႏွစ္ ေမလ ၂၇ ရက္ေန႔တြင္ အင္းဝေခတ္ စာဆိုေက်ာ္ ရွင္မဟာရ႒သာရ အ႐ွင္သူျမတ္အား အမွတ္တရပူေဇာ္ပြဲ အခမ္းအနားႏွင့္ အထိမ္းအမွတ္ ေက်ာက္စာတုိင္ဖြင့္ပြဲအခမ္းအနားကို ျပည္ျမိဳ႕ ေ႐ႊေမာင္းတုန္းေတာရေက်ာင္းတုိက္တြင္ က်င္းပခဲ့ေလသည္။
မည္သို႔ဆုိေစ စာဆိုေက်ာ္ ရွင္မဟာရ႒သာရအရွင္သူျမတ္ ေရးသားခဲ့ေသာ စာေပကဗ်ာ လကၤာမ်ားမွာ ေလာကအေၾကာင္း၊ ဓမၼအေၾကာင္း၊ ရာဇအေၾကာင္းတုိ႔ကို သုုတိသာယာေသာ စကားလံုးတို႔ျဖင့္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕တန္ဆာဆင္ ထားေသာေၾကာင့္ ဖတ္႐ႈရသူအေပါင္းအား ဆရာေတာ္အရွင္သူျမတ္၏ ေစတနာစိတ္ထားကို စိတ္၌ပင္ ထင္ျမင္လာေစသည္။ ထို႔အျပင္ `အကၽြတ္ဘယ္မွာ ေဝးေတာ့မည္´ကဗ်ာ၌ စာသင္သားတို႔အား `သု-စိ-ပု-ဘာ-ဝိ-လိ-သိ-ဓာ´ဟူေသာ အကၡရာရွစ္လံုးကို အျမဲစားသံုးေစလို၏။ ထိုအကၡရာသည္ စိႏၲာမဏိဂါထာကဲ့သို႔ လိုရာၿပီးေျမာက္သည့္အျပင္ ေနာက္ဆံုး၌ နိဗၺာန္သို႔ပင္ ေရာက္ႏုိင္ေၾကာင္းကို ျပဆိုထားေသာေၾကာင့္ ဖတ္႐ႈရသူအေပါင္းအား တန္ဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေအာင္ပင္ ေက်းဇူးႀကီးမ်ားလွေပသည္။
သန္းဝင္းလႈိင္
စာကိုး
------
၁။ ဒဂုန္နတ္ရွင္ ျမန္မာစာျပဳစာဆိုပုဂၢိဳလ္ေက်ာ္မ်ား အတၳဳပၸတၱိေပါင္းခ်ဳပ္၊ ရန္ကုန္ မခင္ရီစာအုပ္တုိက္၊ (ပ-ႀကိမ္)၊ ၁၉၆၂
၂။ ဗိုလ္မွဴးဘေသာင္း စာဆိုေတာ္မ်ားအတၳဳပၸတၱိ ရန္ကုန္ ရာျပည့္စာအုပ္တုိက္၊ ပဥၥမအႀကိမ္ ၂၀၀၂။
၃။ လွသမိန္ ဂႏၴဝင္ပုဂၢိဳလ္ေက်ာ္မ်ားအတၳဳပၸတၱိေပါင္းခ်ဳပ္ ဟံသာဝတီပံုႏွိပ္တိုက္၊ (ပ-ႀကိမ္) ၁၉၆၁။
၄။ ျမန္-စာ-ျပန္႔ ရွင္မဟာရ႒သာရ (၈၃၀-၈၉၂) ၁၉၆၈ ဇူလိုင္။
၅။ ျပည္ၿမိဳ႕ ေ႐ႊေမာင္းတုန္းေစတီေတာ္ျမတ္ႀကီး၏ သမုိင္းအခ်က္အလက္မ်ား၊ ျပဳစုတင္ျပျခင္းစာတမ္း ၁၉၉၂ ခု၊ ဇန္န၀ါရီ။
၆။ ရွင္မဟာရ႒သာရ၏ သေရခတၱရာ သမုိင္းဝင္ေနရာမ်ား စာတမ္း၊
၁၉၆၈ ဇူလုိင္ ၂၄။
